Δώδεκα χρόνια πριν θυμάμαι ακόμη τον γιατρό να μου εξηγεί με χίλιες λέξεις, βασισμένες σε έρευνες και στατιστικές, τι σημαίνει προεκλαμψία και πώς αυτή οδηγεί σε πρόωρο τοκετό. Από τον 7ο μήνα ξεκίνησε η καραντίνα (και ας μην ήταν περίοδος Covid), η νοσηλεία στο νοσοκομείο, τα χιλιόμετρα χαρτιού στον τοκογράφο, η φαρμακευτική αγωγή μέχρι να φτάσει εκείνο το πρωί της Τρίτης που θα έπρεπε αναγκαστικά να κάνω καισαρική.
Όσο ψύχραιμη και ενημερωμένη και αν είσαι με τις πιθανότητες και τις προοπτικές, η προωρότητα είναι μια κατάσταση για την οποία δεν είσαι ποτέ έτοιμη να την αντιμετωπίσεις, ούτε σωματικά ούτε ψυχικά. Δεν έχεις τερματίσει στις 40 εβδομάδες, δεν έχεις νιώσει τα έντονα χτυπήματα στην κοιλιά, δεν σε έχει προειδοποιήσει η φύση με τις συσπάσεις ή το σπάσιμο των νερών, δεν ξέρεις πώς να χειριστείς την προωρότητα της μητρότητας και πώς το εύθραυστο μωρό σου.
Η ιστορία μιας θερμοκοιτίδας
Ο πρόωρος τοκετός είναι εκείνος που συμβαίνει πριν από την 37η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Τελειόμηνος θεωρείται από την 37η μέχρι την 41η εβδομάδα της
κύησης. Συνήθως ο πρόωρος τοκετός συνδέεται με κινδύνους και επιπλοκές που παρουσιάζει η υγεία του νεογέννητου λόγω του πολύ χαμηλού βάρους γέννησης, της φαρμακευτικής αγωγής και της πολύμηνης διαμονής στη ΜΕΝΝ και στις θερμοκοιτίδες.
Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, τα μωρά που γεννιόντουσαν πρόωρα, τα άφηναν να πεθάνουν, γιατί θεωρούνταν ατελή όντα και δεν άξιζε να σωθούν. Ο τομέας της νεογνολογίας απογειώθηκε στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Το 1961, η dr Mildred Stahlman, παιδίατρος του Πανεπιστημίου Vanderbilt, τοποθέτησε ένα πρόωρο μωρό σε μια σιδερένια μινιατούρα μηχανή πνευμόνων, που προορίζονταν αρχικά για ασθενείς με πολιομυελίτιδα. Το μωρό επέζησε. Στη συνέχεια, η Stahlman δημιούργησε μία από τις πρώτες νεογνικές μονάδες. Ή δρ Μαρία Δεληβοριά-Παπαδοπούλου, τότε παιδίατρος σε νοσοκομείο του Τορόντο,
ήταν από τις πρώτες που προσπάθησαν να σώσουν πρόωρα μωρά. Ή επιμονή της άνοιξε τον δρόμο για μισό εκατομμύριο ανθρώπους που γεννήθηκαν πρόωρα και σήμερα ζουν.
Όμως, κάθε πρόοδος, κάθε προσπάθεια φέρνει μαζί της και νέα διλήμματα. Τέτοιες καινοτομίες μπορεί να σώσουν τη ζωή ενός παιδιού, αλλά μπορεί να του αφήσουν σημαντικές αναπηρίες. Ένας γιατρός δεν μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη ενός πολύ πρόωρου μωρού. Ωστόσο, ποιος μπορεί να πάρει την ευθύνη για ποια ζωή αξίζει να παλέψει κανείς και πόση θεραπεία είναι υπερβολική;
Γιατί έχουμε περισσότερα πρόωρα μωρά;
Επειδή οι δίδυμες κυήσεις τα τελευταία χρόνια έχουν αυξητική τάση, αλλά δεν παύουν να θεωρούνται υψηλού κινδύνου, ακόμη και σε περιπτώσεις που η μητέρα
είχε μια ομαλή εγκυμοσύνη. Ένα στα δέκα παιδιά γεννιέται πρόωρα στην Ελλάδα. Η πρόωρη γέννηση, ακόμη και κατά τέσσερις έως έξι εβδομάδες σε σύγκριση με το φυσιολογικό, μπορεί να έχει επιπτώσεις στην αναπτυξιακή πορεία του παιδιού, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Όμως η αλήθεια είναι ότι τα νούμερα δεν μπορούν να περιγράψουν την πραγματική ιστορία κάθε μωρού που γεννιέται πρόωρα καιπροσπαθεί να επιβιώσει με βάρος 1.500, 800, ακόμη και 500 γραμμάρια. Ούτε την αγωνία που περνούν οι γονείς του βλέποντάς το μέσα στη θερμοκοιτίδα μόνο του, να τρέφεται με σωληνάκι από τη μύτη, να χρειάζεται αναπνευστική υποστήριξη, να παλεύει με ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, να προσπαθεί να πάρει βάρος και να ξεπεράσει τα όποια προβλήματα έως ότου πάει στο σπίτι του.
Ποιοι παράγοντες αυξάνουν την πιθανότητα πρόωρου τοκετού;
-Το ιστορικό γέννας ή ρήξης των υμένων πριν από τις 37 εβδομάδες κύησης
– Οι ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας (π.χ. δίκερη μήτρα)
– Προηγούμενο χειρουργείο στον τράχηλο της μήτρας (π.χ. κωνοειδής ή loop εκτομή)
– Το αυξημένο αμνιακό υγρό (υδράμνιο)
– Η πολύδυμη κύηση
– Η προεκλαμψία
– Η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου
– Διάφορες λοιμώξεις
– Οι χρόνιες παθήσεις όπως η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης
– Το κάπνισμα και η χρήση ναρκωτικών ουσιών ή αλκοόλ από τη μητέρα
– Η ηλικία κύησης κάτω των 20 ετών
Ο ψυχολογικός παράγοντας παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο και γι’ αυτό προτείνεται στις εγκύους να αποφεύγουν την έντονη συναισθηματική φόρτιση. Αν το μωρό σας γεννήθηκε πολύ νωρίς και νιώθετε ότι χρειάζεστε στήριξη, αναζητήστε τη. Έρευνες έχουν δείξει ότι η ψυχική υγεία των γονιών επηρεάζει την κοινωνική-συναισθηματική ανάπτυξη και συμπεριφορά των παιδιών.
Ποιος γιατρός παρακολουθεί το πρόωρο μωρό μου;
Τα πρόωρα μωρά ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου για γλωσσικές, κινητικές και άλλες καθυστερήσεις. Γι’ αυτό χρειάζονται οπωσδήποτε παρακολούθηση από αναπτυξιολόγο σε τακτά χρονικά διαστήματα, μέχρι τα παιδιά να φτάσουν περίπου 5 ετών, και follow ups από νεογνολόγο, παιδονευρολόγο και παιδοφθαλμίατρο τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Εάν παρατηρηθεί κάποια καθυστέρηση στην κατάκτησητων βασικών ορόσημων, θα χρειαστεί παρέμβαση από ειδικό παιδαγωγό, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή και φυσιοθεραπευτή, ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάζονται.
Από τι κινδυνεύει η υγεία του;
Μερικά από τα κυριότερα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα πρόωρο, και κυρίως χαμηλού βάρους γέννησης μωρό, και τα οποία μπορεί να μη φανούν αμέσως μετά τη γέννηση είναι:
– Εγκεφαλική παράλυση η οποία εμφανίζεται ως ημιπληγία, διπληγία ή τετραπληγία και συνοδεύεται από νοητική καθυστέρηση. Οι περιπτώσεις αυτές χρίζουν
υποστηρικτικής θεραπευτικής αγωγής, η οποία περιλαμβάνει φυσιοθεραπεία, λογοθεραπεία, εργοθεραπεία κ.ά.
– Προβλήματα κινητικού συντονισμού, αδεξιότητα: Ανάγκη για εργοθεραπεία και ίσως και φυσιοθεραπεία.
– Δυσφαγία, διαταραχές στη σίτιση και την κατάποση: Θα χρειαστεί λογοθεραπεία.
– Προβλήματα μάθησης/συμπεριφοράς: Η ειδική εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει.
– Προβλήματα υπερκινητικότητας και ελλειμματικής προσοχής: Ανάγκη για ειδική εκπαίδευση, ψυχολόγο και εργοθεραπεία.
– Αισθητηριακές διαταραχές όπως βαρηκοΐα, προβλήματα όρασης, με αρκετά συχνή την αμφιβληστροειδοπάθεια που ταυτίζεται με την προωρότητα και τη χρήση οξυγόνου: Ανάγκη για εξειδικευμένους γιατρούς των ανάλογων ειδικοτήτων, λογοθεραπεία.
– Γλωσσική καθυστέρηση και μαθησιακές δυσκολίες: Ανάγκη για λογοθεραπεία και ειδική εκπαίδευση.
– Λοιμώξεις αναπνευστικού, οι οποίες έχουν συχνά αποτέλεσμα το παιδί να νοσηλεύεται στο νοσοκομείο και να παρουσιάζει έντονο άγχος αποχωρισμού και στρες λόγω των θεραπειών: Ανάγκη για παιδοψυχολόγο αργότερα.
Δώδεκα χρόνια μετά
Στο θέμα της προωρότητας, πιστεύω, τελικά, ότι εγώ ήμουν η πρόωρη. Πέρασαν δώδεκα χρόνια από τότε που άκουσα το κλάμα της κόρης μου στο χειρουργείο, αλλά ο φόβος και η αγωνία εδραιώθηκαν μέσα μου. Πάντα αναρωτιόμουν εάν είμαι καλή ή κακή μητέρα. Τελικά, βλέποντας την Αριέττα, το μωρό των 1.800 γραμμαρίων, να μπαίνει στην τάξη της Α’ γυμνασίου με γέλιο και αυτοπεποίθηση, συνειδητοποίησα πως το σημαντικό δεν είναι ο ρόλος, αλλά το μάθημα που παίρνεις: εκτιμάς τη ζωή και το παιδί σου με έναν πιο ουσιώδη τρόπο. Επειδή ξέρεις πόσο μεγάλη αξία έχει.
Κεντρική φωτογραφία: iStock
