Από την Φίλια Μητρομάρα
Oι δηµοσιογράφοι υγείας καλούνται να παρακολουθούν τα νέα δεδοµένα στον τοµέα της Ιατρικής, αλλά και γενικότερα τις τάσεις του wellness και του wellbeing. Έπειτα από πλήθος δηµοσιευµένων άρθρων και ατέλειωτες ώρες έρευνας για την υγεία και το wellness έµαθα πάρα πολλά και τα µοιράζοµαι µαζί σας. Συνάδελφοί µου στον τοµέα αυτό ανά τον κόσµο έχουν εντοπίσει βασικές αλλαγές στο µέλλον της Ιατρικής και της ευεξίας. Αυτά είναι τα σηµεία που µου έκαναν περισσότερο εντύπωση, ενέπνευσαν τον προβληµατισµό µου και επέδρασαν στο lifestyle µου.
Η κλιµατική αλλαγή είναι πρωτίστως ζήτηµα υγεία
Φέτος έφερε έναν καταστροφικό τυφώνα στη Φλόριντα, εκτεταµένες πληµµύρες στο Πακιστάν και ακραία κύµατα καύσωνα στην Ευρώπη, διαταράσσοντας τα διατροφικά συστήµατα και σκοτώνοντας ζωές. Η κλιµατική αλλαγή
–αρκετές µελέτες δείχνουν ότι αυξάνεται η συχνότητα και η ένταση των ακραίων καιρικών φαινοµένων- αναγνωρίζεται συχνά ως απειλή για την υγεία, αφού πυροδοτεί µολυσµατικές ασθένειες. Οι πληµµύρες, οι ξηρασίες και το µολυσµένο νερό αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης ασθενειών και εµφάνισης πανδηµιών. Για παράδειγµα, η αύξηση της θερµοκρασίας οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα ορισµένων ατµοσφαιρικών ρύπων, σε αύξηση της µετάδοσης ασθενειών µέσω του ακάθαρτου νερού και των µολυσµένων τροφίµων, θέτει σε κίνδυνο τη γεωργική παραγωγή και αυξάνει τον κίνδυνο ακραίων καιρικών φαινοµένων.
Το έντερό µας χρειάζεται διαλείµµατα από το φαγητό
Η νηστεία και η χρονικά περιορισµένη διατροφή είναι από τις πιο εντατικά ερευνηµένες (και µε ενθουσιασµό καλυµµένες) διατροφικές προσεγγίσεις των τελευταίων 5-10 ετών. Αν και τα αποτελέσµατα αυτών των προτάσεων στην απώλεια βάρους τραβούν πολύ την προσοχή των µέσων ενηµέρωσης, ένα από τα πιο σηµαντικά ευρήµατα είναι ότι το να κάνουµε τακτικά διαλείµµατα στην επεξεργασία και πέψη των τροφίµων, υποστηρίζει τη συνολική υγεία του εντέρου. Η διαλλειµατική νηστεία µπορεί να υποστηρίξει τις λειτουργίες φραγµού και να εξισορροπήσει το εντερικό µικροβίωµα προς όφελος των ευεργετικών βακτηρίων. Επιπλέον, κατά το χρονικό διάστηµα µεταξύ των φάσεων της πέψης, δηλαδή κατά την περίοδο της νηστείας µεταξύ των γευµάτων, υπάρχει µια κινητική δραστηριότητα που ξεκινά από τον δωδεκαδάκτυλο και κινείται περιφερικά έως το παχύ έντερο. Σκοπός της είναι ο καθαρισµός των υπολειµµάτων των προηγούµενων γευµάτων και η απαλλαγή του πεπτικού σωλήνα από τους µικροοργανισµούς που διέφυγαν την καταστροφή από το γαστρικό υγρό. Αυτή η κινητική δραστηριότητα ονοµάζεται µεταναστευτικό µυοηλεκτρικό σύµπλεγµα ή ΜΜΣ (Migrating Motor Complex, MMC). Αλλά το MMC λειτουργεί µόνο όταν το έντερο είναι άδειο. Το µάθηµα που πήραµε είναι ότι ένα υγιές γαστρεντερικό σύστηµα χρειάζεται τακτικά διαλείµµατα από την πέψη. Η Αναστασία Κόκκαλη, κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος B.Sc (Hons), µέλος του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων και του British Dietic Association, συνιστά 12-14 ώρες την ηµέρα χωρίς φαγητό. «Είναι ιδανικός χρόνος γιατί είναι εφαρµόσιµος. Αν σταµατήσετε το φαγητό στις 8 το βράδυ και φάτε την επόµενη µέρα στις 10, θα ανακαλύψετε ότι το να κάνετε κάποιες µικρές αλλαγές στη διατροφή σας δεν είναι δύσκολο, αλλά είναι απαραίτητο», καταλήγει η ειδικός.
Η τεχνητή νοηµοσύνη στην υγειονοµική περίθαλψη
Η τεχνητή νοηµοσύνη (ΑΙ) υπόσχεται τη βελτίωση ορισµένων πτυχών της υγειονοµικής περίθαλψης – ειδικά όταν πρόκειται για τεράστιες ποσότητες δεδοµένων. Για παράδειγµα, στο Πανεπιστήµιο της Νέας Υόρκης δηµιουργήθηκε το Machine Learning for Good Laboratory, το οποίο ανέπτυξε ένα αυτοµατοποιηµένο σύστηµα για την ανίχνευση αναδυόµενων απειλών για τη δηµόσια υγεία, από υπερβολικές δόσεις φαρµάκων έως µολυσµατικές επιδηµίες. Το σύστηµα «προπαρακολούθησης» µπορεί να εντοπίσει γρήγορα πιθανές επιδηµίες χρησιµοποιώντας ανώνυµα δεδοµένα από τα επείγοντα περιστατικά. Επιπλέον, συνεργάζεται µε το Novartis Foundation, το Microsoft AI4Health και τοπικά νοσοκοµεία για να καθορίσει πώς µπορεί να χρησιµοποιηθεί η τεχνητή νοηµοσύνη στην Ιατρική. Μάλιστα, ερευνητές βρήκαν διαφορές στον τρόπο µε τον οποίο οι ακτινολόγοι και τα συστήµατα τεχνητής νοηµοσύνης διαβάζουν τις µαστογραφίες, υποδεικνύοντας την αξία της συνεργασίας ανθρώπων και υπολογιστών στον προσυµπτωµατικό έλεγχο του καρκίνου του µαστού και αποκαλύπτοντας τοµείς για βελτίωση της τεχνολογίας AI.
Το παράδοξο της ευτυχίας
Εάν θέλετε να νιώσετε λίγο λιγότερο χαρούµενοι αυτή τη στιγµή, υπάρχει ένας εύκολος τρόπος για να το κάνετε: Ρωτήστε τον εαυτό σας πόσο χαρούµενος είστε. Τη στιγµή που το ελέγχετε, νιώθετε µειωµένο το αίσθηµα της ευτυχίας, λένε ερευνητές από το Πανεπιστήµιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ. Το παράδοξο είναι ότι όταν οι άνθρωποι προσπαθούν σκληρά να είναι ευτυχισµένοι και κάνουν το αίσθηµα της ευτυχίας στόχο, η ευηµερία τους τείνει να υποφέρει από αυτό. Υπάρχουν πολλοί λόγοι, µερικοί είναι πολιτισµικοί, ενώ κάποιοι άλλοι έχουν να κάνουν µε τους τρόπους που ορίζουµε και επιδιώκουµε την ευτυχία. Αλλά ένα κυρίαρχο µάθηµα από τη γενικότερη έρευνα της ευτυχίας είναι ότι όσο περισσότερη εµµονή έχουµε µε τη συναισθηµατική µας κατάσταση, τόσο µεγαλύτερη σηµασία αποδίδουµε στα συναισθήµατά µας και όσο περισσότερο προσπαθούµε να τα κατευθύνουµε, τόσο πιο πιθανό είναι να ανακαλύψουµε συναισθηµατικά και ψυχολογικά προβλήµατα.
Αυτό το φαινόµενο είναι γνωστό ως «το παράδοξο της ευτυχίας». Η ψυχολόγος Γεωργία Κανελλοπούλου εξηγεί ότι η υπερανάλυση της συναισθηµατικής µας κατάστασης µειώνει την ευτυχία µας. Εάν αισθανόµαστε καλά, το να στρέφουµε την προσοχή µας συνεχώς προς τα µέσα και να το αναλύουµε, µας κάνει να νιώθουµε λιγότερο καλά. Εάν αισθανόµαστε άσχηµα, ενθαρρύνεται η σκέψη ότι τα αρνητικά συναισθήµατα είναι ένα πρόβληµα που χρειάζεται θεραπεία. «Η αποφυγή ή η καταστολή των αρνητικών συναισθηµάτων συνδέεται µε µια σειρά από επίσης αρνητικά αποτελέσµατα, συµπεριλαµβανοµένης της κατάθλιψης», µας λέει η ειδικός. Επίσης προτείνει να εξετάσουµε προσεκτικά και να ερµηνεύσουµε τη συναισθηµατική µας παλέτα -λύπη, ανησυχία, θυµό, φόβο, πλήξη κ.λπ.- όχι ως «αρνητικά», αλλά ως πιθανά συµπτώµατα ψυχολογικής δυσλειτουργίας.
Γιατί η άσκηση πρέπει να συνταγογραφείται
Το ποσοστό της σωµατικής αδράνειας των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση παραµένει απαράδεκτα υψηλό. Το 42% των πολιτών της δεν γυµνάζεται ή δεν αθλείται καθόλου, σύµφωνα µε έρευνα που πραγµατοποιήθηκε το 2021. Αυτό υποδηλώνει ότι το µήνυµα σχετικά µε τη σηµασία της φυσικής δραστηριότητας για την υγεία και την ευηµερία µας δεν έχει ακόµη περάσει στη συνείδησή µας. Επίσης, όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι τρώνε ανθυγιεινά και υποφέρουν από χρόνιο στρες. Επειδή η άσκηση θεωρείται ένα φυσικό φάρµακο, µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως µέσο πρόληψης και θεραπείας για καρδιαγγειακά, νευρολογικά νοσήµατα, ρευµατοπάθειες και πολλές άλλες χρόνιες και εκφυλιστικές παθήσεις µε σκοπό τη µείωση των φλεγµονών, της υποτροπής και της πλήρους θεραπείας. Και, φυσικά, µπορεί και πρέπει να συνταγογραφείται.
Το γονιδιακό φάρµακο που µειώνει τη χοληστερίνη
Τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίµα, ιδιαίτερα οι λιποπρωτεΐνες χαµηλής πυκνότητας (LDL-C), συµβάλλουν σηµαντικά στην εµφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Το 2019, ο FDA εξέτασε την αίτηση για το Ιnclisiran για τη θεραπεία της πρωτοπαθούς υπερλιπιδαιµίας (συµπεριλαµβανοµένης της κληρονοµικής υπερχοληστερολαιµίας) σε ενήλικες που έχουν αυξηµένη LDL-C ενώ λάµβαναν τη µέγιστη ανεκτή δόση θεραπείας µε στατίνες. Το Inclisiran είναι ένα ενέσιµο, χηµικά συντεθιµένο, τεχνολογίας RNA σκεύασµα που στοχεύει σε µία συγκεκριµένη πρωτεΐνη. Σε αντίθεση µε τις στατίνες, απαιτεί δύο δόσεις τον χρόνο και παρέχει αποτελεσµατική και διαρκή µείωση της LDL-C σε συνδυασµό µε στατίνες. Η παρατεταµένη δράση του µπορεί να βοηθήσει τη µη φαρµακευτική συµµόρφωση, µια από τις κύριες αιτίες αποτυχίας µείωσης των επιπέδων LDL-C.
Τα σπάνια νοσήµατα στο φως
Η επιστήµη αποφάσισε να µην αφήσει «ορφανές» τις ανεξήγητες νόσους και ρίχνει τους προβολείς τουλάχιστον στη διάγνωσή τους. Τα άτοµα που υποφέρουν από µυστηριώδη συµπτώµατα και νοσούν από ασθένειες µε εξωτικά ονόµατα είναι κάµποσες χιλιάδες (υπολογίζονται στο 10% του πληθυσµού) που είτε ασθενούν είτε είναι ασυµπτωµατικοί φορείς. Δηλαδή δεν είναι και τόσο σπάνιες, αφού οι συγκεκριµένες νόσοι, όλες µαζί ξεπερνούν τις 8.500! Μάλιστα, αποτελούν ένα «λαχείο» συνήθως κληρονοµικό και περιλαµβάνουν και πολλά αυτοάνοσα (αν και κάποια από αυτά δεν είναι σπάνια νοσήµατα). Έτσι, λοιπόν, και µε αφορµή την 28η Φεβρουαρίου που είναι η Παγκόσµια Ηµέρα Σπάνιων Νοσηµάτων υπάρχει µία πρωτοπόρος διαγνωστική µέθοδος για σπάνια νοσήµατα, διαθέσιµη και στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα δωρεάν τεστ ανίχνευσης σπάνιων νοσηµάτων σε ασθενείς από Ελλάδα και εξωτερικό µε χορηγό τη Sanofi. Ουσιαστικά γίνεται γονιδιακός έλεγχος µε τη µέθοδο της Αλληλούχισης Επόµενης Γενιάς (Next Generation Sequencing – NGS) που θα ωφελήσει άµεσα την ιατρική κοινότητα, τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, έχοντας ταυτόχρονα έµµεσα οφέλη για την εγχώρια οικονοµία.
Η θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 είναι προ των πυλών
Με ένα ενέσιµο -µία φορά την εβδοµάδα-, που περιέχει το πολυπεπτίδιο GIP το οποίο εξαρτάται από τη γλυκόζη και έναν αγωνιστή υποδοχέα πεπτιδίου τύπου γλυκαγόνης, το GLP-1, που στοχεύει στον έλεγχο του σακχάρου στο αίµα, αυτή η θεραπεία υπόσχεται άλµατα στον τοµέα του διαβήτη τύπου 2. Τα GLP-1 και GIP αναγκάζουν το πάγκρεας να απελευθερώσει ινσουλίνη και να µπλοκάρει την ορµόνη γλυκαγόνη, περιορίζοντας τις αυξήσεις του σακχάρου στο αίµα έπειτα από ένα γεύµα. Επίσης, επιβραδύνει την πέψη, βοηθώντας τους ασθενείς να παραµένουν χορτάτοι για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα και να τρώνε λιγότερο. Επιπλέον, οι δοκιµές αποκαλύπτουν ότι η θεραπεία µειώνει σηµαντικά την αιµοσφαιρίνη A1C στον διαβήτη τύπου 2 και υποστηρίζει την απώλεια βάρους, καθιστώντας την πιθανώς την πιο αποτελεσµατική θεραπεία για τον διαβήτη και την παχυσαρκία.
Μια πρωτοποριακή ΜΕΘΟΔΟΣ για την επιλόχεια κατάθλιψη
Μια νέα θεραπεία ενδοφλέβιας έγχυσης που χορηγείται όλο το εικοσιτετράωρο για 60 ώρες, χρησιµοποιώντας ένα νευροστεροειδές για τον έλεγχο της απόκρισης του εγκεφάλου στο στρες, είναι πολλά υποσχοµένη. Αυτή η πρωτοποριακή µέθοδος στοχεύει στη σεροτονίνη, που πιστεύεται ότι είναι ανεπαρκής στην ορµονοευαίσθητη επιλόχεια κατάθλιψη. Επιπλέον, αυτή η θεραπεία φαίνεται να παρουσιάζει οφέλη πολύ γρήγορα, ενώ τα κλασικά αντικαταθλιπτικά χρειάζονται συνήθως δύο έως τέσσερις εβδοµάδες για να έχουν αποτέλεσµα.
Τα εµβόλια mRNA
Η πανδηµία αποτέλεσε την αιτία που αυτά τα εµβόλια έγιναν ευρέως γνωστά, µε εκατοντάδες εκατοµµύρια ανθρώπους να έχουν δει τα οφέλη τους. O ραγδαίες εξελίξεις των τελευταίων µηνών δείχνουν πως η νέα αυτή τεχνολογία εκπληρώνει την αρχική της υπόσχεση: την αντιµετώπιση σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος. Επιπλέον, τα επικαιροποιηµένα αναµνηστικά διδύναµα εµβόλια mRNA των Pfizer/BioNTech και Moderna κατά της Covid-19 παρέχουν αυξηµένη επιπρόσθετη προστασία έναντι των νέων υποπαραλλαγών του κορονοϊού στους ανθρώπους που έχουν κάνει δύο έως τέσσερις δόσεις των παλαιότερων εµβολίων.
Φωτογραφία: Thanassis Krikis /10AM
