Η μακροβιότερη έρευνα για τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες που πρέπει να έχει η ζωή μας ώστε να μπορεί να ονομαστεί «καλή», «ευτυχισμένη» ή «πλήρης», ξεκίνησε το 1938 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα από τους επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Harvard. Το Πρόγραμμα Έρευνας Ανάπτυξης Ενηλίκων του συγκεκριμένου ιδρύματος έχει παρακολουθήσει όλες αυτές τις δεκαετίες την πορεία ζωής δύο γενεών ανθρώπων από τις ίδιες οικογένειες, οι οποίες όμως προέρχονταν από διαφορετικά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα, κάποια προνομιούχα και κάποια λιγότερο ή καθόλου. Οι άνθρωποι αυτοί κατέθεσαν τις προσωπικές τους εμπειρίες, σκέψεις και όνειρα μέσα από συνεντεύξεις που έδωσαν στους ειδικούς, ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν, ενώ, όσο συμμετείχαν στο Πρόγραμμα, παραχωρούσαν στους ερευνητές στοιχεία για την υγεία, την ψυχολογία και τη φυσική τους κατάσταση.
Οι δύο επικεφαλής της μελέτης, ο Dr Robert Waldinger, καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Harvard και διευθυντής της Έρευνας Ανάπτυξης Ενηλίκων, και ο Marc Schulz, αναπληρωτής διευθυντής της Έρευνας Ανάπτυξης Ενηλίκων και πρόεδρος του τμήματος Ψυχολογίας στο Κολέγιο Bryn Mawr των ΗΠΑ, κατέληξαν σε ένα σπουδαίο, αλλά ταυτόχρονα αυτονόητο συμπέρασμα όσον αφορά το «μυστικό» για μια «καλή ζωή».
«Εμείς οι δύο, ο Bob και ο Marc, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τους συμμετέχοντες στην έρευνα να μπαίνουν και να βγαίνουν από σχέσεις, να συναντούν την επιτυχία, να αποτυγχάνουν στις δουλειές τους, να γίνονται μητέρες ή πατέρες. Πρόκειται για τη μακροβιότερη και εις βάθος έρευνα για την ανθρώπινη ζωή που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ και η οποία μας οδήγησε σε ένα απλό, αλλά σημαντικό συμπέρασμα: Οι καλές σχέσεις είναι αυτές που οδηγούν σε μια υγιή και ευτυχισμένη ζωή. Το μυστικό, βέβαια, είναι ότι αυτές οι σχέσεις πρέπει να καλλιεργούνται», αναφέρουν οι δύο επιστήμονες σε άρθρο του Atlantic, το οποίο περιέχει αποσπάσματα από το βιβλίο τους Μαθήματα Καλής Ζωής, Με βάση την Πολυετή Επιστημονική Έρευνα του Harvard, (εκδ. Ψυχογιός).
Το βιβλίο αυτό είναι διαφωτιστικό και κάποιες φορές αποκαλυπτικό, γιατί μέσα από τις μαρτυρίες απλών, καθημερινών ανθρώπων συνειδητοποιείς αυτό που ήδη ήξερες, αλλά ενδεχομένως είχες παραβλέψει: η ανθρώπινη επαφή και οι ανθρώπινες σχέσεις, σε όλες τους τις μορφές -οικογενειακές, φιλικές, ερωτικές, συναδελφικές- είναι εκείνες που καθορίζουν την πορεία, την ποιότητα της ζωής μας και σε μεγάλο βαθμό την ψυχική και τη σωματική υγεία μας. «Δεν χρειάζεται να εξετάσετε τα επιστημονικά δεδομένα για να αναγνωρίσετε ότι οι ανθρώπινες σχέσεις σάς επηρεάζουν σωματικά και ψυχικά. Απλά παρατηρήστε πόσο αναζωογονημένος αισθάνεστε όταν αντιλαμβάνεστε ότι κάποιος σας έχει καταλάβει έπειτα από μια καλή συζήτηση ή την ένταση και τη δυσφορία που νιώθετε έπειτα από μια διαφωνία ή πόσο λίγο κοιμάστε την περίοδο ενός ερωτικού καβγά», τονίζουν οι ειδικοί. Αναφερόμενοι στην παγκόσμια υγειονομική κρίση της Covid-19, η οποία άλλαξε τις σταθερές μας και μας υποχρέωσε σε πολύμηνη απομόνωση, οι δύο επιστήμονες καταλήγουν σε ένα ακόμα πολύτιμο μέσα στην απλοϊκότητά του συμπέρασμα: «Ξαφνικά έγινε ξεκάθαρο ότι τα σχολεία, οι κινηματογράφοι, τα εστιατόρια και τα γήπεδα δεν είχαν να κάνουν μόνο με τη μάθηση, με το να βλέπουμε ταινίες, με το να τρώμε και με το να αθλούμαστε. Είχαν να κάνουν με το να είμαστε μαζί». Και λίγο παρακάτω στο βιβλίο τους επισημαίνουν: «Οι παγκόσμιες κρίσεις θα συνεχίσουν να επηρεάζουν τη συλλογική μας ευζωία. (…) Αυτό που τελικά θα λειτουργήσει προστατευτικά απέναντι στις δυνητικές κρίσεις που θα αντιμετωπίσουμε είναι η δική μας προσέγγιση σε κάθε στιγμή που εκτυλίσσεται και οι συνδέσεις μας με αυτούς που συναναστρεφόμαστε στη ζωή μας – συγγενείς, φίλους, ανθρώπους στις κοινότητές μας και πέρα από αυτές».
Οι διακοπές, στην εξίσωση των οποίων μπαίνει ένας παράγοντας δυσεύρετος στην εξίσωση της καθημερινότητας, εκείνος της ανεμελιάς, αλλά και ο Σεπτέμβρης, ένας μήνας που οι περισσότεροι -από συνήθεια ή από εσωτερική ανάγκη έχουμε συνδυάσει με τα νέα ξεκινήματα και τις νέες ρουτίνες, είναι μια καλή αφορμή για να επενδύσουμε, να αναλύσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε όλων των ειδών τις σχέσεις που πλαισιώνουν τη ζωή μας.
Δεν θα είναι απλό, μπορεί να γίνει και άβολο. Οι σχέσεις αυτές συνήθως διέπονται από μοτίβα, υπάρχουν «ευκολίες» που ακολουθούμε αναφορικά με εκείνες, για να μην παρασυρθούμε, να μη δεθούμε και, εντέλει, για να μην πληγωθούμε. Τελικά, όμως, το «άνοιγμα», το «μοίρασμα» των στιγμών, το να εμπιστεύεσαι στον άλλο και να σου εμπιστεύεται κι αυτός, ίσως είναι τα χαρακτηριστικά που ενισχύουν τους ανθρώπινους δεσμούς ή γεννούν καινούριους.
Από όλες τις μαρτυρίες που διάβασα στα Μαθήματα Καλής Ζωής, σε μία στάθηκα ιδιαίτερα, γιατί ένιωσα σαν να διάβαζα τον κατ’ εμέ αγνό ορισμό μιας ουσιαστικής και δυνατής ανθρώπινης σχέσης. Ανήκει στον Τζέιμς, ο οποίος έμεινε μαζί με τη γυναίκα του επί 31 χρόνια προτού εκείνη φύγει από τη ζωή από καρκίνο στο στήθος. Όταν το Πρόγραμμα τον ρώτησε γιατί πίστευε ότι ο γάμος τους είχε κρατήσει τόσο πολύ, εκείνος απάντησε το εξής: «Τα καταφέραμε επειδή μοιραζόμασταν πάρα πολλά. Μου διάβαζε σημαντικά κομμάτια από βιβλία. Μιλούσαμε για κάστρα και βασιλιάδες, για τα λάχανα, για ένα σωρό πράγματα. Για ό,τι βλέπαμε, κρατούσαμε σημειώσεις… Μας άρεσε να τρώμε μαζί, να πηγαίνουμε σε διάφορα μέρη μαζί, να κοιμόμαστε μαζί… Τα πάρτι μας, τα καλύτερα πάρτι μας, ήταν αυθόρμητα και τα κάναμε μόνο για τους δυο μας, συχνά σαν έκπληξη του ενός για τον άλλο».
Εύχομαι τις επόμενες εβδομάδες, μήνες και χρόνια, να διοργανώσουμε και να μας διοργανώσουν πολλά τέτοια «αυθόρμητα πάρτι»…
Μαρία Πατούχα
mpatoucha@atticamedia.gr
