Επιμέλεια: Virginie Dolata, Κuan Υi Ηsu
Έχει κερδίσει ένα Όσκαρ, µια Χρυσή Σφαίρα και είναι η πρώτη Ασιάτισσα που πήρε το βραβείο Πρώτου Γυναικείου Ρόλου για την ταινία Τα Πάντα Όλα. Αφού βίωσε έναν µεγάλο σεισµό στο Νεπάλ και αντιλήφθηκε τις πραγµατικές συνέπειες της κλιµατικής αλλαγής, το ενδιαφέρον της Michelle Yeoh στράφηκε κυρίως προς τις γυναίκες και τα παιδιά. Ως Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως του Προγράµµατος Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών, δήλωσε: «Στο επίκεντρο της φροντίδας προς τον άνθρωπο και τον πλανήτη πρέπει να θέσουµε την ισότητα των φύλων».
Ποια ήταν για εσάς η καθοριστική στιγµή;
Η στιγµή που άλλαξε για πάντα τον τρόπο µε τον οποίο βλέπω τον κόσµο ήρθε πριν από οχτώ χρόνια, όταν ένας τροµερός σεισµός χτύπησε το Νεπάλ, στις 25 Απριλίου 2015. Είχα επισκεφθεί µαζί µε τον σύντροφό µου Jean Todt κάποιους τοπικούς οργανισµούς στα περίχωρα της Κατµαντού. Μέχρι τότε, η πιο στενή εµπειρία που είχα από κρίσεις και καταστροφές ήταν ό,τι έβλεπα στις ειδήσεις από την ασφάλεια του σπιτιού µου. Εκείνη τη µέρα, όµως, έζησα τον τρόµο από πρώτο χέρι. Είναι δύσκολο να εκφράσω µε λόγια τον πανικό που ένιωσα όταν η γη άρχισε να τρέµει τόσο δυνατά, που δεν µπορούσα να σταθώ όρθια. Έπρεπε να πέσω στα τέσσερα για να φτάσω µέχρι την πόρτα και να βγω από το χαµηλό κτίριο όπου βρισκόµουν. Ήµουν ανάµεσα στους τυχερούς, ήµουν σώα και αβλαβής. Το σοκ, όµως, ήταν µεγάλο και η επίδρασή του µε κυνηγάει ακόµα. Έπρεπε να κοιµηθούµε για δύο νύχτες στο αεροδρόµιο, προτού φύγουµε µε το αεροπλάνο. Βλέποντας γύρω µου τα συντρίµµια και την καταστροφή, σκεφτόµουν πόσο άδικο ήταν που εγώ είχα ένα σπίτι να γυρίσω, σε αντίθεση µε τις χιλιάδες οικογένειες που, µέσα σε δευτερόλεπτα, είχαν χάσει ό,τι προσπάθησαν να χτίσουν όλη τους τη ζωή. Φτάνοντας στο σπίτι µου, δεν έφευγε από το µυαλό µου η σκέψη πως έπρεπε κάτι να κάνω. Με αφορµή αυτή την καταστροφή της οποίας έγινα µάρτυρας, αποφάσισα να βοηθήσω τις κοινότητες στο Νεπάλ να ξαναφτιάξουν τις ζωές τους. Έτσι, τρεις εβδοµάδες αργότερα, επέστρεψα στη χώρα για να συνεισφέρω στην προσφορά ανακούφισης και βοήθειας και στη συνέχεια, έναν χρόνο αργότερα, ήρθα ως Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως του Προγράµµατος Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών.
Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε µε αυτό το πρόγραµµα των Ηνωµένων Εθνών;
Όταν ξαναγύρισα στο Νεπάλ, λίγο µετά τον σεισµό του 2015, είδα τις τεράστιες προκλήσεις που αντιµετώπιζαν οι κοινότητες στη χώρα, καθώς προσπαθούσαν να σταθούν και πάλι στα πόδια τους. Επίσης, είδα την αποφασιστικότητα και τη σκληρή δουλειά των ανθρώπων και των οργανισµών που τους υποστήριζαν. Ένας από αυτούς τους οργανισµούς είναι το Πρόγραµµα Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών. Αυτό που συνειδητοποίησα, επίσης, ήταν ότι όταν έρχεται µια καταστροφή, αυτοί που έχουν τα λιγότερα χάνουν τα περισσότερα. Το Πρόγραµµα γνωρίζει, από την εµπειρία δεκαετιών, ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια υποφέρουν πιο πολύ από τις συνέπειες µιας καταστροφής και επηρεάζονται πολύ περισσότερο από την έλλειψη υγιεινής, δοµών υγείας και µέτρων προστασίας. Πολύ συχνά είναι οι τελευταίες που επιστρέφουν στο σχολείο, που έχουν πρόσβαση σε βασικά αγαθά όπως καθαρό νερό, εµβόλια, ταυτότητες ή συµβουλευτικές υπηρεσίες, που βρίσκουν δουλειά ή µπορούν να πάρουν κάποιο δάνειο. Για να επανέλθει πλήρως µια χώρα από µια καταστροφή και να είναι προετοιµασµένη για µια πιθανή επόµενη, πρέπει οι ανάγκες των γυναικών και των κοριτσιών να είναι προτεραιότητα της ανθρωπιστικής βοήθειας και οι γυναίκες να παίξουν ηγετικό ρόλο στη διαδικασία ανάκαµψης. Γι’ αυτόν το λόγο, από το 2016, έγινα Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως για το Πρόγραµµα Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών και µέσα από αυτό αγωνίζοµαι για την ισότητα των φύλων, για όλους, παντού και διαρκώς. Αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό σε καιρούς κρίσεων, είτε πρόκειται για φυσική καταστροφή είτε για πόλεµο είτε για κλιµατική αλλαγή.
Τι έχει πετύχει µέχρι τώρα το Πρόγραµµα Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών και ποια είναι τα σχέδιά του για το 2023;
Έχω πάρει δύναµη από τη διαφορά που έκανε το Πρόγραµµα στις ζωές εκατοµµυρίων ανθρώπων σε σχεδόν 170 χώρες. Ο οργανισµός εργάζεται σε όλο τον πλανήτη βοηθώντας τους ανθρώπους να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της ζωής ώστε να έχουν ένα καλύτερο µέλλον, σε έναν κόσµο πιο ασφαλή, σε έναν πλανήτη πιο υγιή. Το Πρόγραµµα Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών αναλαµβάνει δράσεις που αφορούν θεµελιώδη ζητήµατα που αντιµετωπίζει ο κόσµος σήµερα. Ανάµεσά τους, η εξάλειψη των ανισοτήτων, η µείωση των επιπτώσεων της κλιµατικής αλλαγής, η ανταπόκριση και η προετοιµασία για την αντιµετώπιση κρίσεων και καταστροφών, η προστασία της φύσης και η διατήρηση της βιοποικιλότητας. Όλα αυτά είναι πολύ σηµαντικά για τις συλλογικές προσπάθειές µας να επιτευχθούν οι Στόχοι Βιώσιµης Ανάπτυξης, οι οποίοι αποτελούν το προσχέδιο για ένα κοινό, παγκόσµιο όραµα ενός κόσµου χωρίς φτώχεια, χωρίς ανισότητες και δίχως κλιµατική αλλαγή µέχρι το 2030. Τα τελευταία χρόνια αντιµετωπίζουµε τη µία κρίση µετά την άλλη: πανδηµία, πόλεµος στην Ουκρανία, καταστροφικές πληµµύρες στο Πακιστάν και ένας πρόσφατος σεισµός στην Τουρκία και τη Συρία. Αυτές οι κρίσεις επηρεάζουν δυσανάλογα περισσότερο όσους ζουν µέσα στη φτώχεια και βαθαίνουν τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες, ειδικά για τις γυναίκες και τα κορίτσια. Φέτος βρισκόµαστε σε ένα κοµβικό σηµείο: έχουµε φτάσει στα µισά του δρόµου µέχρι την προθεσµία επίτευξης των Στόχων Βιώσιµης Ανάπτυξης, που είναι το 2030.
Ποιο ήταν το χειρότερο πράγµα που είδατε ως Πρέσβειρα;
Τα πολλά πρόσωπα της ανισότητας σε όλο τον κόσµο ήταν πολύ δυσάρεστα, αλλά µου άνοιξαν τα µάτια. Αυτοί που ζουν µέσα στην ένδεια, ειδικά οι γυναίκες, φέρουν το µεγαλύτερο βάρος των κρίσεων, όπως η πανδηµία της Covid-19, οι πόλεµοι και οι καταστροφές, όπως ο σεισµός στην Τουρκία και τη Συρία ή εκείνος που βίωσα εγώ η ίδια στο Νεπάλ. Στον απόηχο τέτοιων καταστροφών, οι γυναίκες και τα κορίτσια αντιµετωπίζουν τον κίνδυνο της αυξηµένης σεξουαλικής βίας, της περιορισµένης πρόσβασης σε δοµές υγείας, στη µόρφωση και στις οικονοµικές ευκαιρίες. Οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι σε µειονεκτική θέση όταν µιλάµε για προσπάθειες διάσωσης και είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από πείνα σε σχέση µε τους άντρες.
Το πιο ελπιδοφόρο;
Οι γυναίκες είναι, επίσης, οι αφανείς ήρωες στην πρώτη γραµµή µιας κρίσης. Ξαναχτίζουν την κοινωνία τους και φροντίζουν τους δικούς τους. Συνάντησα κάποιες από αυτές τις γυναίκες, είδα τη δύναµη και τη θέλησή τους κι αυτό µου έδωσε ελπίδα. Αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της κοινότητάς τους και πρέπει να ακουστεί η φωνή τους. Γι’ αυτό, χρειάζεται να αλλάξουν οι βαθιά ριζωµένες κοινωνικές νόρµες για την ισότητα των φύλων και να αντιπροσωπευθούν σε ηγετικές θέσεις υψηλού επιπέδου. Γιατί όταν ευηµερούν οι γυναίκες, επωφελούνται και οι χώρες τους, οι κοινότητες, οι οικογένειές τους. Λειτουργεί σαν ντόµινο.
Πιστεύετε ότι έχουν εξελιχθεί οι συζητήσεις για την κλιµατική αλλαγή και τα δικαιώµατα των γυναικών;
Όσον αφορά την κλιµατική αλλαγή, οι συζητήσεις έχουν µετατοπιστεί από τις προειδοποιήσεις των επιστηµόνων και το καταστροφικό σενάριο για το µέλλον που µας περιµένει στη νέα και τροµακτική κλιµατική πραγµατικότητα του σήµερα. Το περασµένο καλοκαίρι, Ευρώπη, Αφρική και Ασία χτυπήθηκαν από ιστορικούς καύσωνες. Στο µεταξύ, στο Πακιστάν, πληµµύρες άνευ προηγουµένου είχαν τροµερό αντίκτυπο σε 33 εκατ. ανθρώπους και κατέστρεψαν το ένα τρίτο της χώρας. Όπως µε κάθε καταστροφή, η κλιµατική αλλαγή έχει δυσανάλογες επιπτώσεις στις γυναίκες. Αναφορές δείχνουν ότι το 80% των εκτοπισµένων λόγω της κλιµατικής αλλαγής είναι γυναίκες. Η κλιµατική κρίση αυξάνει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες εις βάρος των γυναικών. Εξετάζοντας τις λύσεις, βλέπουµε ότι οι ανάγκες τους πρέπει να τεθούν σε προτεραιότητα και ότι πρέπει να παίξουν ηγετικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων. Όµως, όσο σηµαντικός κι αν είναι ο ρόλος τους σε ό,τι αφορά το κλίµα και το περιβάλλον, χτυπούν πάνω σε µια γυάλινη οροφή που τις εµποδίζει να αναρριχηθούν στα υψηλότερα επίπεδα ηγεσίας. Η ανισότητα των φύλων, σε συνδυασµό µε την κλιµατική και περιβαλλοντική κρίση, είναι από τις µεγαλύτερες προκλήσεις του σήµερα που καθυστερούν τη βιώσιµη ανάπτυξη, απειλούν τα ανθρώπινα δικαιώµατα και πλαταίνουν τις ανισότητες. Η ισότητα των φύλων πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο της φροντίδας προς τον άνθρωπο και τον πλανήτη.
Αν ήσασταν ο «ειρηνοποιός του πλανήτη» ποιο θα ήταν το σύνθηµά σας;
Γνωρίζω κάποια πράγµατα για το τι σηµαίνει «επιµονή», καθώς κέρδισα το πρώτο µου Όσκαρ στα 60 µου χρόνια. Για όσο µπορώ να θυµηθώ, έχω αντιµετωπίσει και έχω αγωνιστεί ενάντια στα φυλετικά στερεότυπα στο επάγγελµά µου, στους ρόλους που έχω υποδυθεί. Ξέρω, επίσης, ότι οι εµπειρίες µου δεν µπορούν µε τίποτα να συγκριθούν µε εκείνες των ηρωίδων που γνώρισα και που είναι στην πρώτη γραµµή της µάχης των κρίσεων. Θέλω να στρέψω την προσοχή σ’ αυτές τις γυναίκες που ξαναχτίζουν τις κοινωνίες τους και φροντίζουν τα παιδιά και τους ηλικιωµένους τους. Θέλω να βοηθήσω ώστε να διασφαλιστούν η παρουσία τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που τις αφορούν και οι προοπτικές επιβίωσής τους σε καιρό κρίσης.
Ποια είναι τα επαγγελµατικά σχέδιά σας για το 2023;
Έχω γυρίσµατα στο Λονδίνο για τον ρόλο µου ως Madame Morrible στην κινηµατογραφική µεταφορά του µιούζικαλ Wicked, το οποίο σκηνοθετεί ο Jon Chu.
Φωτογραφίες: ©UNDP NEPAL/ LAXMI NGAKHUSI
