«Η πρόοδος που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στο ζήτημα της ισότητας των φύλων στην Ελλάδα είναι σημαντική. Η νομοθεσία και οι πολιτικές βελτιώθηκαν για να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες και η ευαισθητοποίηση του κόσμου αυξήθηκε σημαντικά. Σε μεγάλο βαθμό το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι η ύπαρξη μηχανισμών και θεσμών αρωγής, στήριξης και, συνεπώς, καταγραφής δίνει μεγαλύτερη ορατότητα στην έμφυλη βία και στις ανισότητες, καθώς τα επιζώντα πρόσωπα μπορούν να στραφούν σε αυτά και να ζητήσουν βοήθεια. Με βάση αυτό το δεδομένο γίνεται αντιληπτό ότι το θεσμικό και νομικό πλαίσιο για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και των ανισοτήτων πρέπει να ενισχύεται διαρκώς ώστε να μπορούμε να γνωρίζουμε τις ανάγκες που υπάρχουν. Ένα από τα οξύμωρα αυτής της πραγματικότητας είναι το ότι ενώ τα μέτρα που λαμβάνονται θα αναμενόταν να μειώνουν αισθητά την έμφυλη βία και τις ανισότητες, οι επίσημες καταγραφές αναδεικνύουν μια αυξητική τάση σε αρκετές περιπτώσεις. Με άλλα λόγια, περισσότερα καταγεγραμμένα περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας ακόμα και στις πιο ακραίες μορφές, όπως οι γυναικοκτονίες, και οι ανισότητες στους τομείς της εργασίας, της υγείας, της ηγεσίας και άλλων δεν υποχωρούν όσο θα αναμενόταν.
Η COVID-19 είχε και συμπτώματα ενδοοικογενειακής βίας
Η μέτρηση της ισότητας σε κοινωνίες που ξέρουμε ότι είναι άνισες τόσο μεταξύ τους όσο και στο εσωτερικό τους είναι μια προσπάθεια εξαιρετικά δύσκολη. Όταν μάλιστα η μέτρηση ακολουθείται από συγκριτική παρατήρηση πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν οι ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε κάθε κοινωνία. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων χρόνων, η πανδημία έγινε σημείο αναφοράς για όλες τις χώρες και όλους τους ανθρώπους. Έγινε ένα συλλογικό διασυνοριακό βίωμα που άλλαξε τον ρου της καθημερινότητας των πάντων. Ανεξάρτητα από το πώς οι χώρες αντιμετώπισαν σε υγειονομικό επίπεδο την κρίση, η επίδραση της πανδημίας έγινε αισθητή σε όλα τα επίπεδα.
Περίπου στις αρχές Μαρτίου του 2020, όταν δηλαδή η πανδημία ξεκίνησε να περιορίζει ορατά τις πτυχές της ζωής και της καθημερινότητας των περισσότερων ανθρώπων στον κόσμο, αναδύθηκε η συζήτηση σχετικά με το πώς απειλείται ο φεμινισμός και τα κεκτημένα του από τη νέα αυτή πραγματικότητα. Η παραμονή στο οικιακό περιβάλλον ως προϋπόθεση εφαρμογής των μέτρων πρόληψης της διασποράς της COVID -19 οδήγησε σε μια σειρά από εξελίξεις, όπως η αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, η επιβάρυνση των γυναικών με τις εργασίες φροντίδας και πολλές απολύσεις γυναικών από τις εργασίες τους, που καλούσαν – και συνεχίζουν να καλούν – σε άμεση κινητοποίηση.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της μακριά από την ισότητα των φύλων
Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) δημοσιεύει προς τα τέλη Οκτωβρίου κάθε χρονιάς την κατάταξη των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με την ισότητα των φύλων. Το εργαλείο που χρησιμοποιείται είναι ο Δείκτης Ισότητας των Φύλων (Gender Equality Index) που δείχνει πόσο μακριά είναι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της από την επίτευξη μιας κοινωνίας ισότητας των φύλων σε βαθμολογική κλίμακα που κυμαίνεται από το 1 μέχρι και το 100. Συνεπώς, όσο πιο κοντά στο 100 τόσο πιο κοντά στην ισότητα.
Τα αποτελέσματα χρησιμοποιούνται για τη χάραξη πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ πέρα από τη συνολική κατάταξη οι χώρες βαθμολογούνται για επιμέρους τομείς, όπως εργασία, χρήματα, γνώση, χρόνος, εξουσία και υγεία, καθώς και στους υποτομείς τους. Σύμφωνα με το EIGE o Δείκτης περιλαμβάνει επίσης δύο συμπληρωματικούς τομείς: τη βία κατά των γυναικών και τις διασταυρούμενες ανισότητες. Η ανάλυση των διασταυρούμενες ανισοτήτων εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο διάφοροι παράγοντες, όπως η αναπηρία, η ηλικία, το επίπεδο εκπαίδευσης, η χώρα γέννησης και ο τύπος της οικογένειας, διασταυρώνονται με το φύλο για τη δημιουργία διαφορετικών διαδρομών στη ζωή γυναικών και ανδρών.
H Ελλάδα ουραγός στην ισότητα των φύλων
Από το 2010 και μετά και παρά τις βελτιώσεις στις εθνικές πολιτικές και στη νομοθεσία, η Ελλάδα καταλαμβάνει σταθερά την τελευταία θέση του Δείκτη, ενώ βρίσκεται χαμηλότερα και από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Για το 2021, η χώρα μας παρουσιάζει εξαιρετικά χαμηλή βαθμολογία στον τομέα της εξουσίας με μόλις 27 βαθμούς. Για την Ελλάδα, ο τομέας της υγείας κατέχει την υψηλότερη βαθμολογία με 84, 3 βαθμούς. Ωστόσο, η ανάληψη θέσεων ηγεσίας από γυναίκες και στον τομέα της υγείας παρουσιάζει σημαντικά ελλείμματα. Για τη βία κατά των γυναικών, τα πράγματα βρίσκονται στο σκοτάδι, καθώς ο τρόπος με τον οποίο διατηρεί στατιστικά στοιχεία η χώρα μας δεν επιτρέπει τη συγκριτική ανάλυση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το γεγονός ότι η έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία υπο-αναφέρονται, πράγμα που μας κάνει να μην έχουμε ακριβή εικόνα για την πραγματική τους έκταση επιβαρύνεται στη χώρα μας από τις αποσπασματικές καταγραφές. Ενώ έχουν γίνει σημαντικά βήματα, όπως για παράδειγμα την δημοσίευση ετήσιων εκθέσεων με στατιστικά από την ΕΛ.ΑΣ. για την ενδοοικογενειακή βία, ο δρόμος είναι αρκετός ακόμη.
Για το 2021 ο Δείκτης για την Ισότητα των Φύλων επικεντρώθηκε στην πρόσβαση των ανδρών και των γυναικών σε υπηρεσίες υγείας κατά την περίοδο της πανδημίας. Τα αποτελέσματα διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Ωστόσο, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι πραγματικές επιπτώσεις της πανδημίας και πολλών από τα μέτρα και τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν έχοντας ως δικαιολογία την πρόληψή της, έχουν πλήξει σημαντικά την ισότητα, γεγονός που θα γίνει ακόμα πιο αισθητό μέσα στα επόμενα χρόνια. Με τα τωρινά δεδομένα, το EIGE εκτιμά ότι χρειάζονται ακόμα τρεις γενιές για να γίνει η ισότητα των φύλων πραγματικότητα. Μπορεί ο Δείκτης του EIGE να είναι κατοστάρης, αλλά η κατάκτησή του είναι μαραθώνιος και όχι αγώνας ταχύτητας. Αν η προσπάθεια για μια κοινωνία ισότητας δεν είναι ποτέ αρκετή, τώρα -περισσότερο από ποτέ – απαιτείται η συνεργασία όλων των μελών και των θεσμών της ώστε να μην γυρίσουμε ποτέ ξανά πίσω».
