Φωτογράφιση: Θανάσης Κρίκης
Το να προσπαθείς να είσαι ήρεμος μέσα σε αυτή τη δύσκολη και πρωτόγνωρη κατάσταση είναι σαν να έχεις βγει χωρίς αδιάβροχο μέσα σε σφοδρή καταιγίδα και να περιμένεις ότι δεν θα βραχείς. Ακόμα κι αν το περνάς συντροφιά με τα αγαπημένα σου πρόσωπα, ακόμα και αν συνεχίζεις να δουλεύεις από το σπίτι διατηρώντας ένα πρόγραμμα που σε κρατάει σε εγρήγορση, ακόμα κι να είσαι φύσει αισιόδοξος άνθρωπος, υπάρχουν (πολλές) στιγμές αυτές τις μέρες που νιώθεις αδυναμία, απόγνωση, αγωνία και άγχος για όλα αυτά που δεν μπορείς να προβλέψεις ούτε να ελέγξεις.
Όλα είναι στο μυαλό
Προτού προσπαθήσουμε να καταπνίξουμε βίαια όλα αυτά τα έντονα συναισθήματα ανησυχίας που βιώνουμε λόγω του κορονοϊού, καλό θα ήταν καταρχάς να τα αποδεχτούμε. Οι επιστήμονες άλλωστε μας ενημερώνουν ότι ο εγκέφαλός μας δεν τα πάει και πολύ καλά με την αβεβαιότητα και ότι η παραμικρή ένδειξη κινδύνου τον κάνει να μπαίνει σε κατάσταση εγρήγορσης. Μάλιστα η αβεβαιότητα λειτουργεί πιο έντονα στον εγκέφαλό μας, απ’ ό,τι ο ίδιος ο φυσικός πόνος. Αποκαλυπτική ήταν η έρευνα που διενεργήθηκε πριν από 4 χρόνια σε πανεπιστήμιο του Λονδίνου- τότε που η σημερινή κατάσταση δεν είχε αγγίξει ούτε την πιο νοσηρή φαντασία. Οι ερευνητές λοιπόν του University College εξέτασαν πώς αντιδρούσαν οι άνθρωποι όταν τους έλεγαν ότι «είναι σίγουρο» ή ότι «είναι πιθανό» να υποστούν ένα πολύ επίπονο ηλεκτροσόκ. Τα αποτελέσματα ήταν λίγο παράδοξα. Οι εθελοντές που γνώριζαν με σιγουριά ότι επρόκειτο να υποστούν ηλεκτροσόκ παρουσιάζονταν πιο ήρεμοι και λιγότερο αγχωμένοι από ό,τι εκείνοι για τους οποίους αυτή η επίπονη διαδικασία ήταν απλώς «πιθανή» (τους είχαν δώσει 50% πιθανότητες).
Και αυτό είναι απόλυτα λογικό, αν σκεφτούμε ότι ο εγκέφαλός μας λειτουργεί όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής. Για να εξακολουθήσει να δουλεύει σωστά πρέπει να κάνει διαρκώς update σε ήδη υπάρχοντες κανόνες ή να δημιουργεί καινούριους ώστε να μπορεί να προβλέπει και να ανταπεξέρχεται σε όσα συμβαίνουν. Αν όμως πέσει έξω σε μια πρόβλεψή του και συμβεί κάτι διαφορετικό, τότε δημιουργείται μια στιγμή αβεβαιότητας. Ο εγκέφαλος όλων μας είχε μπει στη διαδικασία να ζήσει έναν Μάρτιο όπως όλοι οι άλλοι. Κανένας εγκέφαλος δεν είχε προβλέψει μια πανδημία, επομένως η ανασφάλεια που νιώθουμε είναι κάτι περισσότερο από αναμενόμενο.
Σε τέτοιες λοιπόν «ακραίες περιπτώσεις» ενεργοποιείται μια πολύ μικρή περιοχή του εγκεφάλου μας που ονομάζεται υπομέλας τόπος. Αυτός βάζει το μυαλό μας σε μια «ρευστή» κατάσταση, ώστε να μπορέσει να επιλέξει τις κατάλληλες «κινήσεις» για να προσαρμοστεί και να αντιμετωπίσει τη νέα κατάσταση. Παράλληλα εκλύει τον νευροδιαβιβαστή νεροπινεφρίνη που μας κάνει να βρισκόμαστε σε εγρήγορση, σε «αναμμένα κάρβουνα», όπως θα λέγαμε απλά. Αν λοιπόν θέλαμε να εξετάσουμε την ανασφάλεια και την αγωνία που νιώθουμε όλοι μας υπό το πρίσμα της νευροεπιστήμης, θα λέγαμε ότι πηγάζει από την προσπάθεια του εγκεφάλου μας να κάνει ένα φορμάτ ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες.
Πώς θα νικήσουμε την ανησυχία
Και τώρα που ξέρουμε τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας αυτές τις μέρες, τι μπορούμε να κάνουμε για να νικήσουμε το άγχος;
«Περιορίζουμε την έκθεσή μας στις ειδήσεις που έχουν να κάνουν με την επιδημία σε 30’ την ημέρα, ώστε να παίρνουμε μόνο τις βασικές πληροφορίες. Ενώ παράλληλα αποφεύγουμε τις τοξικές επαφές και πληροφορίες στα social media», αναφέρει η σύμβουλος ψυχικής υγείας Sarah Allen Benton σε άρθρο της στο Psychology Today.
«Το να ανησυχούμε κάποιες στιγμές μέσα στην ημέρα δεν είναι πρόβλημα. Αντιθέτως ίσως αυτό μας κινητοποιήσει ώστε να κάνουμε κάποιες απαραίτητες αλλαγές. Αλλά το να ανησυχούμε υπερβολικά μπορεί να διαστρεβλώσει τη σκέψη μας. (…) Όταν νιώθετε ανησυχία μην την πολεμάτε, αλλά αφήστε τη να φύγει μόνη της . Εντοπίστε την, αναγνωρίστε την, αλλά μην της επιτρέψετε να σας συγχίσει. Μείνετε όσο πιο ήρεμοι μπορείτε, επικεντρωθείτε σε αυτό που κάνετε και σκέφτεστε και δείτε την ανησυχία να απομακρύνεται», συμβουλεύει ο Daniel Freeman, καθηγητής κλινικής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης σε άρθρο της Guardian.
«Οι ισχυροί δεσμοί με τους δικούς σας ανθρώπους θα σας κάνουν να νιώθετε υποστήριξη, αλλά και θετικότητα και καλή ενέργεια. Το να μιλάτε μαζί τους για τον ιό, ακόμα και να κάνετε αστεία για αυτό, θα σας βοηθήσει να νιώθετε πιο άνετα και να ξεπεράσετε την ανησυχία που αισθάνεστε μπροστά στην απειλή», αναφέρει στην εφημερίδα Independent ο Gerard Barnes, CEO της Smart TMS, μιας κλινικής που ειδικεύεται στη θεραπεία ασθενών με κατάθλιψη, στο Λονδίνο.
Σίγουρα όλα τα παραπάνω δεν είναι εύκολο να εφαρμοστούν, αλλά ας κάνουμε μια προσπάθεια. Κι ας λάβουμε υπόψη άλλο ένα δεδομένο για το οποίο συμφωνούν όλοι οι ειδικοί: το άγχος μας αυξάνεται όσο προσπαθούμε να ελέγξουμε ολοένα και περισσότερα πράγματα. Στην παρούσα φάση, δυστυχώς, το μόνο που μπορούμε να ελέγξουμε είναι ο εαυτός μας και οι κινήσεις που θα κάνουμε ώστε να τον κρατήσουμε ασφαλή. Κι αν ακόμα και αυτό μας προκαλεί ανησυχία, ας το παρατηρήσουμε και ας το αποδεχτούμε. Είναι φυσιολογικό.
