Φωτογράφος: Kayt Jones, styling: Eva Fontaneli
Η Κατερίνα και η Νάντια, και οι δύο μαμάδες γύρω στα 50, νόσησαν από καρκίνο του μαστού με διαφορά μερικών μηνών. Ακολούθησαν θεραπεία και προχώρησαν σε μαστεκτομή. Όμως η μία επανεμφάνισε τη νόσο ένα χρόνο αργότερα και προέβη σε χημειοθεραπεία για δεύτερη φορά. Όμως οι εξετάσεις έχουν μπει στη ρουτίνα και των δύο. Σήμερα, η υποτροπή είναι ένα από τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν τους ερευνητές. Κι αυτό γιατί όσο πιστά κι αν ακολουθεί ένας ασθενής τη θεραπεία και τις οδηγίες του γιατρού του, κανείς δεν μπορεί να του εγγυηθεί ότι η νόσος δεν θα επανέλθει με ίδια ή διαφορετική μορφή χτυπώντας τυφλά σαν ελεύθερος σκοπευτής άλλο όργανο. «Δεν υπάρχει θαυματουργή θεραπεία για τον καρκίνο, δεν υπάρχει επιτυχία 100%» επιβεβαίωσε και ο Γάλλος νευρολόγος- ψυχίατρος Νταβίντ Σερβάν-Σρεμπέρ, διάσημος από το βιβλίο του Anticancer (εκδ. Ψυχογιός), ένα εγχειρίδιο με επαναστατική αλλαγή του lifestyle για να νικήσουμε τη νόσο, κάτι που δεν κατάφερε ούτε ο ίδιος. Όμως, σήμερα τα όπλα έχουν πληθύνει. Νέες στοχευμένες θεραπείες εντάσσονται σε αυτό που αποκαλείται «ιατρική ακριβείας», καθώς ο γιατρός εξετάζει και κατηγοριοποιεί κάθε ασθενή προτείνοντας διαφορετική αγωγή. Με ποιο τρόπο μπορούμε να νικήσουμε τον καρκίνο για πάντα;
Χτυπώντας τον σωστό στόχο
Το δόγμα «1 θεραπεία για όλους» είναι ξεπερασμένο. Περίπου 4 στους 10 ασθενείς φέρουν καρκινικά κύτταρα με διαφορετικές γονιδιακές μεταλλάξεις, δηλαδή ανωμαλίες στο γενετικό υλικό τους. Η νεότερη προσέγγιση που ακολουθείται όταν κάποιος νοσήσει από καρκίνο είναι να υποβληθεί σε εξειδικευμένες εξετάσεις (αιματολογικές, βιοψία, απεικονιστικές) και με βάση τα ατομικά του χαρακτηριστικά, όπως η επιθετικότητα της ασθένειας, η προβλεπόμενη ανταπόκριση στη θεραπεία, ο τρόπος ζωής του, να κατηγοριοποιηθεί σε μια υποομάδα και να ακολουθήσει την κατάλληλη θεραπεία που θα έχει ανταπόκριση ανάλογα με τους βιοδείκτες που μετρήθηκαν στο αίμα του. Μάλιστα μια μεγάλη μελέτη που έγινε σε 3.743 ασθενείς με διάφορα είδη προχωρημένου καρκίνου έδειξε ότι το 15% των ασθενών που ακολούθησαν στοχευμένη θεραπεία έζησαν επιπλέον 3 χρόνια, στόχο που κατάφερε μόλις το 7% όσων δεν ακολούθησαν το ίδιο μονοπάτι. Αυτή η πρακτική θα γίνει πιο οργανωμένα σύντομα, οπότε θα λειτουργήσει το κέντρο νέων βιοτεχνολογιών και ιατρικής ακριβείας στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Κάτι τέτοιο εφαρμόζεται ήδη σε υποομάδες, όπως για παράδειγμα σε ασθενείς με τον τύπο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα και σε χρόνια μυελογενή λευχαιμία που λαμβάνουν συγκεκριμένη αγωγή αυξάνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης.
Όπως αναφέρει ο Αθανάσιος Κορογιάννος, παθολόγος-ογκολόγος, επιστημονικά υπεύθυνος του Ογκολογικού Ιατρείου του Ομίλου Affidea: «Η θεραπεία που δίνουμε σε ασθενείς με πρώιμη νόσο καθορίζεται με βάση τον κίνδυνο της υποτροπής που αυξάνεται ανάλογα με το πόσο επιθετικός είναι ο καρκινικός ιστός, το μέγεθος του όγκου, την επέκτασή του σε λεμφαδένες, τις γονιδιακές αλλαγές στα καρκινικά κύτταρα κ.ά. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση, την χορήγηση χημειοθεραπείας ή άλλης στοχευμένης θεραπείας καθώς και την ακτινοθεραπεία. Όμως ακόμη και μετά από όλα αυτά, η πιθανότητα υποτροπής δεν εκμηδενίζεται, αλλά υποχωρεί σημαντικά. Κι αυτό γιατί ορισμένα κύτταρα, όπως τα προγονικά βλαστοκύτταρα, δεν εξολοθρεύονται παρά την προφυλακτική θεραπεία που χορηγούμε. Πλέον, αναγνωρίζουμε καλύτερα τα κρυφά σημεία στόχευσης του καρκίνου και αναπτύσσονται θεραπείες ειδικής στόχευσης, ώστε να βελτιώσουμε ακόμη περισσότερο την επιβίωση των ασθενών μας χωρίς να έχουμε υποτροπή της νόσου».
Ο ειδικός συμπληρώνει ότι ο καρκίνος μπορεί να επανεμφανιστεί τα πρώτα χρόνια μετά την διάγνωση και γι’ αυτό τα πρώτα 3-5 έτη οι ασθενείς ελέγχονται συχνά. «Το χρονικό διάστημα της επικουρικής θεραπείας ποικίλλει ανάλογα με το είδος του καρκίνου και τα ειδικά χαρακτηριστικά του. Μια γυναίκα που είχε έναν καρκίνο μαστού με θετικούς οιστρογονικούς υποδοχείς θα ωφεληθεί αν λάβει 10 χρόνια προφυλακτική από του στόματος αγωγή με ταμοξιφαίνη (ορμονοθεραπεία). Αν όμως έχει και ενίσχυση ενός γονιδίου (HER-2) θα πρέπει να λάβει και μια ένεση (Herceptin) για ένα έτος γιατί η πιθανότητα υποτροπής είναι μεγαλύτερη» καταλήγει ο γιατρός.
Όπως αναφέρει ο κ. Κορογιάννος: «Οι επιστήμονες που ασχολούνται με τον καρκίνο βρίσκουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στο DNA των καρκινικών κυττάρων και οδηγούν στην υποτροπή. Αναπτύσσουν ειδικές θεραπείες στόχευσης κατά των αλλαγών και μειώνουν την πιθανότητα επανεμφάνισης της νόσου. Το πιο ενδιαφέρον σήμερα θεωρώ πως είναι η ενίσχυση της ίδιας της άμυνας του ασθενούς με την ανοσοθεραπεία (φαρμακευτική αγωγή που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να πολεμήσει τα καρκινικά κύτταρα) που σύμφωνα με μελέτες μειώνει τις υποτροπές, ενώ οι παρενέργειες είναι ευκολότερα διαχειρίσιμες. Δεν είμαστε μακρυά από το να κάνουμε τον καρκίνο μια χρόνια νόσο, όπως η αρτηριακή υπέρταση ή ο σακχαρώδης διαβήτης».
Έξυπνες στρατηγικές
Αποχή από το κάπνισμα: Η βλαβερή αυτή συνήθεια συνδέεται με θνησιμότητα σε 12 διαφορετικά είδη καρκίνου, σύμφωνα με ερευνητές (Jama Internal Medicine, 2015).
Έλεγχος για γονιδιακή προδιάθεση που συνδέεται με αύξηση κινδύνου για εμφάνιση κάποιων μορφών καρκίνου. Ο γιατρός σας θα σας πει αν χρειάζεται να κάνετε κάποια προληπτική επέμβαση (π.χ. μαστεκτομή) ή να λάβετε προληπτικά αγωγή.
Υγιεινή διατροφή: Ένα μενού πλούσιο σε φρούτα, λαχανικά, ψάρι και προϊόντα ολικής άλεσης μειώνουν τις πιθανότητες υποτροπής. Αποφύγετε το κόκκινο και το επεξεργασμένο κρέας (π.χ. μπέικον, λουκάνικο κ.ά.) αλλά και το καβουρδισμένο.
Άσκηση: Έρευνες δείχνουν ότι τηρώντας τις οδηγίες για 150′ μέτριας άσκησης ή 75′ πιο εντατικής/εβδομάδα, συνδυαστικά με 2-3 συνεδρίες μυικής ενδυνάμωσης μειώνουμε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
Ιδανικό βάρος: Στη Βρετανία η παχυσαρκία αποτελεί τη δεύτερη αιτία εμφάνισης καρκίνου μετά το κάπνισμα. Προσπαθήστε να διατηρήσετε ένα φυσιολογικό βάρος.
Ποντάρετε σε θετικούς ανθρώπους: Οι γυναίκες που εμφάνισαν καρκίνο μαστού και είχαν περισσότερες αλληλεπιδράσεις με φίλους και οικογένεια έχουν μεγαλύτερα ποσοστά επιβίωσης (περιοδικό Cancer, 2016).
Αναζητήστε ψυχολογική υποστήριξη: Το Κέντρο Ημέρας για την Ψυχολογική Υποστήριξη Ασθενών με Καρκίνο προσφέρει δωρεάν συνεδρίες ψυχοθεραπείας σε πρώην και νυν ασθενείς και τους συγγενείς τους. Info: psychooncology.gr, τηλ.: 210 3233401.
Τι είναι η ανοσοθεραπεία;
Πρόκειται για μια νέας φιλοσοφίας ενέσιμη θεραπεία κατά του καρκίνου που διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες στο ότι δεν στοχεύει άμεσα τα καρκινικά κύτταρα. Αντίθετα, ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα να επιτεθεί σε αυτά μέσω της απενεργοποίησης ενός υποδοχέα που εξασθενεί τα ανοσοκύτταρα. Η μέθοδος εφαρμόζεται ήδη στον καρκίνο του πνεύμονα, της ουροδόχου κύστης, του στομάχου, του παχέος εντέρου, των νεφρών, στο μελάνωμα. Η δράση της μελετάται στον καρκίνο της μήτρας και του μαστού. Η θεραπεία διατίθεται σε μεγάλα δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία και τα φάρμακα καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία.
