Φωτογράφιση: Adrian price
Μπορεί τα στεροειδή για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα ή την κρίση άσθματος να είναι η αιτία που παίρνουμε βάρος; Ή τα αντικαταθλιπτικά να μας γερνάνε πρόωρα; Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ορισμένα βακτήρια, όπως το Eubacterium ramulus, διασπούν τα αντιοξειδωτικά που παίρνουμε από τις τροφές, π.χ. τα φλαβονοειδή. Τα συγκεκριμένα βακτήρια, μάλιστα, βρίσκονται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στο έντερο ανθρώπων που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά SSRIs. Αυτή είναι μόνο μία όψη της μελέτης που ανακοινώθηκε στα τέλη Οκτωβρίου σε επιστημονικό συνέδριο που έγινε στη Βαρκελώνη: 18 κατηγορίες φαρμάκων, από τα αντιβιοτικά μέχρι τα αντικαταθλιπτικά, επιδρούν στο έντερό μας. Αλλάζουν το λεγόμενο μικροβίωμα, δηλαδή το σύνολο των βακτηρίων που ζουν εκεί. Αυτό σημαίνει ότι μεταβάλλονται οι μικροοργανισμοί οι οποίοι σχετίζονται με τη διάθεση, την υγεία του γαστρεντερικού συστήματος, ακόμη και την παχυσαρκία. Ο Έλληνας ειδικός μάς μιλά για το τι συνιστούν οι γιατροί μέχρι τώρα και ο επικεφαλής της μελέτης στην Ολλανδία μάς εξηγεί τι σημαίνουν τα ευρήματα και τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ως ασθενείς.
Όχι φάρμακα χωρίς συνταγή
Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ότι η αντιβίωση που έχουμε πάρει κάποια στιγμή συχνά συνοδεύεται και από μια άλλη συνταγή προβιοτικών, «για να μην πειράξει το στομάχι σου η αντιβίωση» ή «για να μην εμφανίσεις μύκητες στον κόλπο», όπως λένε οι γιατροί που μας παροτρύνουν να πάρουμε και το δεύτερο σκεύασμα. «Πολλές φορές, με τη λήψη αντιβίωσης μπορεί κάποιος να εμφανίσει συμπτώματα όπως διάρροια, οπότε δίνουμε προβιοτικά από το στόμα. Ωστόσο, στα περισσότερα φάρμακα δεν συστήνουμε τίποτε γιατί η επίδρασή τους είναι παροδική και όχι σοβαρή» επισημαίνει ο Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, καθηγητής παθολογίας-γαστρεντερολογίας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, διευθυντής στη γαστρεντερολογική κλινική στο Λαϊκό νοσοκομείο.
Τα δεδομένα όμως άλλαξαν. Πρόσφατα μάθαμε ότι η λίστα με τα φάρμακα που «πειράζουν» το έντερο μεγάλωσε. Ειδικότερα, η νέα μελέτη που παρουσιάστηκε στην Εβδομάδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γαστρεντερολογίας στη Βαρκελώνη δείχνει ότι 18 κατηγορίες φαρμάκων που ασθενείς χρησιμοποιούν συχνά επιδρούν στη δομή και τον μεταβολισμό του μικροβιώματος του εντέρου. Για τις ανάγκες της μελέτης, ερευνητές στο πανεπιστημιακό ιατρικό κέντρο Χρόνιχεν και σε εκείνο του Μάαστριχτ στην Ολλανδία εξέτασαν 41 κοινές φαρμακευτικές κατηγορίες και εκτίμησαν 1.883 δείγματα εξετάσεων από έναν πληθυσμό ασθενών με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (π.χ. νόσο Crohn) και ευερέθιστο έντερο (γνωστό και ως σπαστική κολίτιδα). Στη συνέχεια οι επιστήμονες σύγκριναν τον οργανισμό εκείνων που λάμβαναν φάρμακα και εκείνων που δεν έπαιρναν, δίνοντας έμφαση στην επίδραση που έχει μία μόνο αγωγή αλλά και ο συνδυασμός φαρμάκων. Τι διαπίστωσαν; Ότι οι αλλαγές στο μικροβίωμα που προκαλούν τα φάρμακα μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εντερικών φλεγμονών, εμφάνισης παχυσαρκίας και άλλων διαταραχών.
Όπως αναφέρει ο επικεφαλής της μελέτης Αρνάου Βικ Βίλα στο ELLE, «διαπιστώσαμε ότι η μεγαλύτερη επιρροή που ασκούν τα φάρμακα στο μικροβίωμα ήταν σε ανθρώπους που χρησιμοποιούν μετφορμίνη, αναστολείς αντλίας πρωτονίων, στεροειδή από το στόμα και αντιβίωση». Η μετφορμίνη χρησιμοποιείται στον διαβήτη τύπου 2, οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs) χορηγούνται για δυσπεψία, πεπτικό έλκος, ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση κ.ά., τα στεροειδή για καταστάσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η αντιβίωση για την αντιμετώπιση βακτηριακής λοίμωξης (αν και λανθασμένα πολλοί την παίρνουν χωρίς συνταγή γιατρού για το κρυολόγημα). Και ο Βικ Βίλα συνεχίζει: «Βρήκαμε και άλλες συνδέσεις σε αυτούς που λάμβαναν αντιανδρογόνα, αντικαταθλιπτικά της επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, καθαρτικά (για δυσκοιλιότητα), αντιϋπερτασικά (αναστολείς των υποδοχέων αγγειοτασίνης), στατίνες (για καρδιολογικά θέματα) και βήτα-αποκλειστές».
Τι ακριβώς κάνουν στον οργανισμό μας τα παραπάνω; Οι ασθενείς που λάμβαναν μετφορμίνη για τον διαβήτη παρουσίαζαν σε μεγαλύτερο ποσοστό από τους υπόλοιπους ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (συνδέεται με δυσπεψία και μακροπρόθεσμα με έλκος). Ακόμη, συγκεκριμένα αντικαταθλιπτικά (SSRIS) συνδέονταν με επάρκεια του βακτηρίου Eubacterium ramulus στο έντερο (διασπά αντιοξειδωτικά τα οποία είναι χρήσιμα στον οργανισμό, όπως τα φλαβονοειδή). Ενώ τα στεροειδή από το στόμα σχετίζονταν με υψηλά επίπεδα από μεθανογόνα βακτήρια που συνδέονται με παχυσαρκία και αυξημένο δείκτη μάζας σώματος.
Τα ευρήματα αυτά δεν είναι λόγος για να διακόψουμε την αγωγή μας, αλλά πιθανόν να προσαρμόσουμε τη διατροφή μας λαμβάνοντας αντιοξειδωτικά άλλου τύπου ή ο γιατρός να χορηγήσει και προβιοτικά. «Τα περισσότερα φάρμακα συνταγογραφούνται για κάποιον λόγο, επομένως οι ασθενείς πρέπει να ακολουθήσουν τη συμβουλή του γιατρού τους. Τα ευρήματά μας χρειάζονται επιπλέον μελέτες ώστε να κατανοήσουμε ποιες είναι οι επιπλοκές που έχουν στην υγεία μας οι αλλαγές στο μικροβίωμα. Επομένως είναι καλό να υπενθυμίσουμε στον κόσμο να μην παίρνει φάρμακα χωρίς τη συνταγή γιατρού» τονίζει ο ερευνητής Αρνάου Βικ Βίλα.
Κι εμείς τι να κάνουμε αν παρουσιάζουμε τέτοια συμπτώματα; Προς το παρόν, τα ευρήματα αυτά αποτελούν καινούρια γνώση για τους γιατρούς, οι οποίοι στο μέλλον ίσως να χορηγούν προβιοτικά εξειδικευμένα για κάθε επιπλοκή φαρμάκου και να δίνουν συμβουλές για τη διατροφή μας. Και ο Ολλανδός επιστήμονας καταλήγει: «Γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο πια ότι ο ρόλος του μικροβιώματος σχετίζεται με την υγεία, με τον σχεδιασμό της φαρμακευτικής αγωγής που θα πάρουμε ή με τις συμβουλές που θα μας δώσει ο γιατρός για τον τρόπο ζωής που πρέπει να ακολουθήσουμε ανάλογα με το μικροβίωμά μας».
Τροφή για καλό μικροβίωμα
Στο συνέδριο της Βαρκελώνης παρουσιάστηκε και μια λίστα με την καλή και κακή επίδραση που έχουν κάποιες τροφές στα βακτήρια του εντέρου:
-Ψωμί (ολικής άλεσης), όσπρια, ψάρια και ξηροί καρποί κάνουν καλό, γιατί συνδέονται με μείωση επιβλαβών αερόβιων βακτηρίων και με χαμηλά επίπεδα δεικτών φλεγμονής
-Κόκκινο κρασί, λαχανικά, φρούτα, δημητριακά, ψάρια και ξηροί καρποί μας ωφελούν, γιατί συνδέονται με υψηλότερη περιεκτικότητα βακτηρίων που μάχονται τη φλεγμονή
-Οι φυτικές πηγές πρωτεΐνης βοηθούν στη βιοσύνθεση των βιταμινών και των αμινοξέων και στη διάσπαση των σακχάρων του αλκοόλ
-Προσοχή! Το πρόχειρο φαγητό, το κρέας και τα γλυκά δεν κάνουν καλό στο μικροβίωμα: μειώνουν τη δράση των ωφέλιμων βακτηρίων και αυξάνουν τους δείκτες φλεγμονής.
