Φωτο: Κώστας Αυγούλης
Ζούμε όλη μας τη ζωή προσπαθώντας να την προβλέψουμε. Βάζουμε τα Χ ευρώ που μας περισσεύουν τον μήνα στην άκρη «γιατί ποτέ δεν ξέρεις…», αγοράζουμε και δεύτερη συσκευασία σαμπουάν στο σούπερ μάρκετ για να μην ξεμείνουμε καμιά Κυριακή, τηλεφωνούμε για ταξί από το βράδυ για να μην «τρέχουμε» το πρωί, κλείνουμε το παράθυρο για να μην την αρπάξουμε, ακόμη και τα ΜΜΜ στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια εγκατέλειψαν τη μαγεία του αυθόρμητου και τώρα πια ξέρουμε με ακρίβεια πότε το επόμενο τρένο θα βρίσκεται στην πλατφόρμα του. Και μετά ήρθε η πανδημία. Ένα σενάριο που κανένας (έξω από τα στούντιο του Χόλιγουντ) δεν είχε καν φανταστεί για να μπορέσει με κάποιον τρόπο να το αντιμετωπίσει. Και οι άνθρωποι βρεθήκαμε αντιμέτωποι με τον μεγαλύτερο φόβο μας: να μην έχουμε κανέναν απολύτως έλεγχο στο παρόν και το μέλλον μας.
Ώρα για update
Πειράματα που έχουν γίνει ήδη από τη δεκαετία του ’60 έχουν δείξει ότι η αβεβαιότητα είναι ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια στην ανθρώπινη ψυχολογία. Αυξάνει τα επίπεδα στρες, μας φοβίζει, μας μπλοκάρει, μας ακινητοποιεί. Ο εγκέφαλός μας λειτουργεί σαν ένας υπολογιστής που συνεχώς καλείται να ακολουθήσει κανόνες, προκειμένου να προβλέψει όσα συμβαίνουν εντός μας και γύρω μας. Μια αναντιστοιχία ανάμεσα στην πρόβλεψή του και σε αυτό που πραγματικά συμβαίνει δημιουργεί μια στιγμή αβεβαιότητας. Τότε, ένα συγκεκριμένο σημείο του εγκεφάλου μας, ο υπομέλας τόπος, τον φέρνει σε μια ρευστή κατάσταση, ενώ παράλληλα παράγει τον νευροδιαβιβαστή νορεπινεφρίνη που έχει ως αποτέλεσμα την ανησυχία και το έντονο άγχος. Για να ξεπεράσει αυτό το προσωρινό μπλοκάρισμα ο εγκέφαλος, πρέπει είτε να κάνει update στους ήδη υπάρχοντες κανόνες είτε να δημιουργήσει καινούριους.
Το να προσαρμόσουμε τις σκέψεις και τις κινήσεις μας, να κάνουμε δηλαδή ένα format στο μυαλό μας, είναι ο τρόπος που προτείνουν οι ειδικοί για να ξεπεράσουμε την αβεβαιότητα που μας δημιουργεί η Covid-19 εποχή.
Οι Στωικοί φιλόσοφοι πίστευαν στη «διχοτόμηση του ελέγχου». Σύμφωνα με αυτή, κάποια πράγματα μπορούμε να τα ελέγξουμε και κάποια όχι. Πάνω σε αυτό ο Oliver Burkerman, αρθρογράφος της Guardian και συγγραφέας του best seller The Antidote: Happiness for People Who Can’t Stand Positive Thinking (Το αντίδοτο: η ευτυχία για όσους δεν αντέχουν τη θετική σκέψη, εκδ. Farrar, Straus & Giroux), θεωρεί ότι η ζωή μας από εδώ και πέρα θα γίνει πιο εύκολη αν αρχικά κάνουμε αυτόν το διαχωρισμό και στη συνέχεια αναλάβουμε δράση σε ό,τι βρίσκεται στο πλαίσιο του ελέγχου μας. Σημασία δεν έχει πόσο λίγο μπορούμε να επηρεάσουμε «αυτό», αλλά πόσο πολύ μπορούμε να επηρεάσουμε «κάτι άλλο». «Δεν μπορείτε να σταματήσετε την παγκόσμια διάδοση μιας ασθένειας, αλλά μπορείτε να σταματήσετε την εξάπλωσή της μέσα από εσάς (…) Κι εδώ υπάρχει ένα είδος βαθιάς ελευθερίας. Οι στόχοι σας παύουν να είναι εξωτερικοί- να αλλάξετε τον κόσμο- και γίνονται εσωτερικοί – πώς θα δράσετε απέναντι σε αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο», επισημαίνει ο ίδιος.
Ο Kaushi Basu, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, θεωρεί ότι τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Σταματάμε να σκεφτόμαστε αρνητικά, γιατί δεν έχουμε καμία απολύτως ιδέα τι θα συμβεί στο μέλλον. «Στις πιο απαισιόδοξες μέρες σας, καλό είναι να θυμάστε ότι τρεις μήνες πριν η ιδέα ενός κόσμου σε lockdown λόγω πανδημίας θα ήταν ένα σενάριο που θα είχατε απορρίψει ως αβάσιμο. Παίρνοντας ως δεδομένο το φτωχό ιστορικό των προβλέψεών σας, μπορείτε να συμπεράνετε ότι και η τωρινή σας ζοφερή πρόβλεψη για το μέλλον μπορεί να είναι απολύτως λανθασμένη», έγραψε ο ίδιος στο twitter.
Νέο νόημα
O Steven Taylor είναι καθηγητής και κλινικός ψυχολόγος στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της British Columbia, ενώ είναι συγγραφέας του βιβλίου The Psychology of Pandemics (Η ψυχολογία της πανδημίας, εκδ. Cambridge Scholars Publishing). Σε μελέτη του που είναι ακόμα σε εξέλιξη, σε δείγμα 7.000 ενηλίκων σε Αμερική και Καναδά, το 75% των συμμετεχόντων έδειξε να διαχειρίζεται καλά την κρίση του κορονοϊού, ενώ το 25% ανέπτυξε αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν Σύνδρομο Άγχους του Covid-19. Ωστόσο, σύμφωνα με άρθρο του ίδιου στον Guardian: «Υπάρχει ακόμα χώρος για αισιοδοξία. Οι άνθρωποι που εθελοντικά βοήθησαν συνανθρώπους τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας θα βιώσουν ένα νέο νόημα στη ζωή τους. Και εκείνοι που προσαρμόστηκαν πιο εύκολα στην καραντίνα, δηλαδή άτομα που είναι ανοιχτά στις νέες εμπειρίες, αισιόδοξα και με συναισθηματική σταθερότητα, είναι πιο πιθανό να αφήσουν πίσω τους αυτή την εμπειρία. Δεν διαθέτουν όλοι αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά μπορούμε όλοι να βελτιώσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα (resilience) μέσα από στρατηγικές και πρακτικές όπως η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία», αναφέρει ο Steven Taylor. Η τελευταία είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας που επικεντρώνεται στο παρόν, σε αυτά που νιώθουμε και σκεφτόμαστε τώρα. Σε αυτό μας προτρέπει να συγκεντρωθούμε και ο Carder Stout, ψυχοθεραπευτής με έδρα το Λος Άντζελες. Ο ίδιος έγραψε στο Goop.com: «Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να διώξεις τον περιττό φόβο από τη ζωή σου είναι να επικεντρωθείς ολοκληρωτικά στο παρόν. Να αναγνωρίζεις τα πάντα γύρω σου – κάθε ήχο, κάθε λέξη, κάθε κίνηση. Αν νιώθεις φόβο, κάνε αυτή την απλή άσκηση που θα σε επαναφέρει στο παρόν: Μέτρα τις γραμμές στην παλάμη σου. Κοίτα τον πίνακα στον τοίχο σου και επικεντρώσου στις πινελιές του. Άκου τους στίχους ενός ωραίου τραγουδιού».
Τέλος, ο καθηγητής ανθρωπιστικών σπουδών Elliot D. Cohen, ένας από τους ιδρυτές της φιλοσοφικής συμβουλευτικής στην Αμερική, μας προτρέπει να μάθουμε να λειτουργούμε με ό,τι στοιχεία έχουμε στη διάθεσή μας, χωρίς να αναζητούμε τη βεβαιότητα, να αποδεχόμαστε τις πιθανότητες, δίχως να ψάχνουμε για εγγυήσεις.
Ίσως έπρεπε ο κόσμος να τραβήξει αυτό το απότομο χειρόφρενο για δυο μήνες, για να καταλάβουμε ότι η μοναδική εγγύηση που έχουμε είναι αυτό που αγγίζουμε, βλέπουμε και αναπνέουμε. ΤΩΡΑ.
