«Το πώς προσεγγίζουμε την κλιματική κρίση προσφέρει μια ευκαιρία να βελτιώσουμε τις ζωές όλων μας. Πώς μπορούμε να αναπλάσουμε ένα κατεστραμμένο σύστημα ώστε να λειτουργεί καλύτερα για όλους και να δημιουργεί μια δικαιότερη, πιο πράσινη και πιο ισότιμη κοινωνία για τους ανθρώπους και τον πλανήτη; Ο σκηνοθέτης Robert Bresson είπε ότι «μια ταινία γυρίζεται τρεις φορές: πρώτα στη σελίδα, μετά στο πλατό και τέλος στο μοντάζ». Ο τρόπος που διαλέγουμε για να επικοινωνήσουμε και να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση είναι αυτό που κάνει οτιδήποτε βιώσιμο. Άρα, η βιωσιμότητα είναι θέμα στάσης, από την αρχή μιας ιδέας μέχρι τη διανομή μιας ταινίας, πράγμα που ισχύει τόσο πίσω από την κάμερα όσο και μπροστά από αυτή.
Ίσως σας φανεί παράξενο, αλλά μπορεί να είναι πιο εύκολο για ένα blockbuster να είναι βιώσιμο καθώς, παρόλο που έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στο περιβάλλον, έχει επίσης τους πόρους για να δράσει. Για παράδειγμα, είναι πιο εύκολο για τις μεγάλες παραγωγές να προσλάβουν επικεφαλής της βιωσιμότητας που βοηθούν και επιβλέπουν την εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών. Από την άλλη, οι ανεξάρτητες παραγωγές τείνουν να είναι πιο βιώσιμες, επειδή έχουν μικρότερα μεγέθη παραγωγής. Οι παραγωγοί είναι αυτοί που παίζουν τον καταλυτικό ρόλο στο πόσο βιώσιμη θα είναι μια παραγωγή. Αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με τον προϋπολογισμό, αλλά με την ηθική στάση με βάση την οποία ξεκινάει κάθε δημιουργικό εγχείρημα. Αυτοί που τα καταφέρνουν καλύτερα είναι, για εμένα, οι παραγωγοί που συνειδητοποιούν την έκταση της δύναμής τους και τη χρησιμοποιούν για να περάσουν από τη ρητορική στην πράξη, προσφέροντας ενθάρρυνση και τη δυνατότητα σε ολόκληρη την ομάδα να νιώσει ενεργή στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης.
Σε διεθνές επίπεδο, όλο και περισσότερες χώρες υιοθετούν βέλτιστες πρακτικές και λογοδοτούν για τον τρόπο με τον οποίο κάνουν ταινίες. Το «filmsos» δημιουργήθηκε για αυτό ακριβώς το λόγο. Από μια κοινή συνειδητοποίηση που μοιράζομαι με ανθρώπους του κινηματογραφικού χώρου και του περιβαλλοντικού, πως η κλιματική κρίση, και οι επιπτώσεις της, είναι η ιστορία που ακόμα δεν έχουμε καταφέρει να διηγηθούμε σωστά. Αισθανθήκαμε κοινή ευθύνη να προσθέσουμε τις φωνές μας στον αγώνα και να αρχίσουμε να παράγουμε δράσεις ώστε το θέμα της βιωσιμότητας να αρχίσει να συζητιέται, και να εντάσσεται στον ελληνικό οπτικοακουστικό τομέα. Είμαστε μια πρωτοβουλία που εστιάζει στη δημιουργία δράσεων που κάνουν τον ελληνικό οπτικοακουστικό τομέα πιο περιεκτικό και φιλικό προς το περιβάλλον. Αφού δοκιμάσαμε ορισμένες πιλοτικές δράσεις σε μικροκλίμακα, σε ταινίες μικρού μήκους, προετοιμαζόμαστε για μια σειρά συνεργασιών με φορείς χρηματοδότησης που θα δημιουργήσουν ευκαιρίες ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και χρηματοδότησης για αφηγητές και παραγωγές που εφαρμόζουν τη βιωσιμότητα με τον τρόπο φτιάχνουν τις ταινίες τους και πώς εφαρμόζουν τα επείγοντα κοινωνικά και κλιματικά ζητήματα της εποχής μας στις αφηγήσεις τους. Παράλληλα, αναπτύσσουμε και σενάρια που εντάσσουν την κλιματική κρίση είτε άμεσα είτε έμμεσα στην καρδιά των ιστοριών τους. Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα στις παραγωγές ταινιών εστιάζει στην εκμηδένιση του αποτυπώματος άνθρακα μέσω των άμεσων εκπομπών, όπως τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται σε οχήματα και γεννήτριες, και μέσω έμμεσων εκπομπών από αγορασμένη ηλεκτρική ενέργεια, μέσω του αριθμό των καμερών που χρησιμοποιούνται, και την χρήση πολλαπλών τοποθεσιών. Έχει να κάνει και με την σπατάλη, όπως έχει να κάνει και με τη διαχείριση των απορριμμάτων. Αλλά αυτές είναι μόνο μερικές πτυχές της στις οποίες πρέπει να επικεντρωθεί η κινηματογραφική βιομηχανία. Τα Ηνωμένα Έθνη μας έδωσαν τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, που δείχνουν γιατί η πρακτική της βιωσιμότητας περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από την κλιματική αλλαγή. Αρχίζουμε να βλέπουμε περισσότερες παραγωγές να γίνονται πιο πράσινες, μα υπάρχουν πολλά ζητήματα που ο κλάδος δεν έχει ακόμη αντιμετωπίσει – πιο βιώσιμοι μισθοί, η ισότητα των φύλων, η υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση είναι μόνο μερικά από αυτά. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του covid-19 συνειδητοποιήσαμε ξαφνικά την αλληλένδετη ευαλωτότητά μας – τα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε ατομικά μας αφορούσαν όλους. Συνειδητοποιήσαμε ότι τα συστήματα που μας κυβερνούν δεν υποστηρίζουν τους πιο ευάλωτους. Η αφήγηση ιστοριών σε αυτό το πλαίσιο φέρνει μια νέα αίσθηση του επείγοντος. Όταν μαθαίνουμε για τη σοβαρότητα της κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε, συνειδητοποιούμε ότι το μόνο που έχουμε είναι η ελπίδα. Για μένα η ελπίδα γεννά δράση.
Η μεγαλύτερη δυσκολία για τη μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη κινηματογραφική βιομηχανία είναι η αφήγηση της – τα βαρύγδουπα δεδομένα, και οι αλλοτριωτικές και πυκνές πληροφορίες μέσω των οποίων λαμβάνει τόπο η συζήτηση για το κλίμα αποξενώνουν τον κόσμο, και τον καταθλίβουν. Όταν σου πω ότι ένα αυτοκίνητο τρέχει καταπάνω σου και εσύ δεν θα μπορέσεις να το αποφύγεις, το ένστικτο σου μάλλον δεν θα είναι να κάνεις κάτι για να αποτρέψει την καταστροφή, αλλά να κλείσεις τα μάτια. Στο «filmsos» θέλουμε οι αφηρημένοι όροι, τα σκληρά δεδομένα και την ορολογία της γλώσσας να γίνουν πιο κατανοητά. Θέλουμε να δείξουμε γιατί η κλιματική κρίση είναι ένα κοινωνικό ζήτημα το οποίο συνδέεται με ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και την κοινωνική και την φυλετική δικαιοσύνη. Τελικά η προσπάθεια μπορεί να έχει αποτελέσματα μόνο αν είναι διασταυρούμενη. Μπορεί να μην σε ενδιαφέρει η κλιματική κρίση, αλλά τα γυναικεία ζητήματα. Παραδείγματος χάριν, οι γυναίκες τείνουν να επηρεάζονται δυσανάλογα από την κλιματική κρίση, καθώς αποτελούν την πλειονότητα των εκτοπισμένων λόγω εκείνης, και αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο βίας λόγω φύλου έπειτα από φυσικές καταστροφές. Οι μειονότητες πλήττονται περισσότερο, παρόλο που έχουν κάνει τα λιγότερα για να προκαλέσουν. Καθώς η θερμοκρασία συνεχίζει να αυξάνεται, το ίδιο θα αυξάνει η μετατόπιση, η ρύπανση και οι συγκρούσεις. Μέσα από αυτές τις πληροφορίες, θέλουμε να αφυπνίσουμε τον κόσμο να βρεί ενθουσιασμό και δημιουργικότητα στην αντιμετώπιση αυτής της αλληλένδετη πρόκλησης.
Η απαισιοδοξία μας παραλύει ενώ η δημιουργικότητα και η συλλογική προσπάθεια μπορούν να κινήσουν βουνά. Ο λόγος που υπάρχει ένα «sos» στο Film SOS είναι επειδή πιστεύουμε ότι η Ελλάδα είναι πίσω όσον αφορά την κλιματική κρίση, τη δικαιοσύνη των φύλων, τη φυλετική δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Καθώς αυτά τα ζητήματα γίνονται ολοένα και πιο επείγοντα, η ανάγκη να περάσουμε από τη συζήτηση στη δράση, τόσο σε μικρή κλίμακα όσο και θεσμικά, είναι όλο και πιο έντονη. Ευτυχώς το θέμα συζητιέται όλο και περισσότερο.
Το σινεμά θα μπορούσε να λειτουργήσει και θεραπευτικά και διορθωτικά. Είναι ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Evia Film Project, που θα πραγματοποιηθεί 15-19/6 σε Αγία Άννα, Αιδηψό, Λίμνη Ευβοίας. Μέσα από μια σειρά προβολών, masterclasses και εργαστηρίων, το Evia Film Project στοχεύει να ευαισθητοποιήσει γύρω από την κλιματική κρίση μα και με τη διασταύρωση της με άλλα επείγοντα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε ως αγώνας, από οικονομικά σε κοινωνικά. Δίνεται εξίσου μεγάλη έμφαση στο να διασφαλίσουμε ότι οι λειτουργίες του EFP θα είναι μια προσπάθεια μηδενικής σπατάλης και θα είναι όσο το δυνατόν πιο βιώσιμες. Συνεργαζόμαστε στενά με την τοπική κοινότητα και τις υποδομές, χρησιμοποιώντας τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ ως μέρος του τρόπου με τον οποίο στήνουμε τη Στρατηγική Βιωσιμότητας του EFP, την οποία και θα δημοσιεύσουμε σύντομα. Η δράση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στην Εύβοια ονομάζεται «Evia Film Project», αντί π.χ. για φεστιβάλ κινηματογράφου, γιατί είναι πολύπλευρη προσέγγιση ανάκαμψης της πληγείσας περιοχής της Εύβοιας, που καταστράφηκε τόσο τραγικά από τις πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού, τόσο στο περιβαλλοντικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο.
Ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς μου ως Συντονιστής Ευαισθητοποίησης είναι ο συντονισμός του πως Evia Film Project θα είναι όσο το δυνατόν πιο βιώσιμο και υπεύθυνο στην στρατηγική που υιοθετεί στο στήσιμο και την διεξαγωγή του. Υπάρχει η αναγνώριση πως η μετάβαση σε ένα πλήρως πράσινο και βιώσιμο φεστιβάλ κινηματογράφου δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη, και η αποδοχή αυτή είναι δεν είναι απλώς σημαντική, μα αναγκαία. Η προσέγγιση βήμα προς βήμα μαζί με την σχετική διαφάνεια είναι ο μοναδικός τρόπος να συμμετάσχει κανείς στο κίνημα για το κλίμα.
Το να είμαστε απολύτως πράσινοι είναι εφικτό μόνο μακροπρόθεσμα. Έτσι, αναφερόμαστε στο φεστιβάλ ως «βιώσιμο» ή «πιο πράσινο» – δεν το αποκαλούμε απλώς «πράσινο». Πρόσφατα συνάντησα τον όρο “certified transitional organic”, που δίνεται στα αγροκτήματα που δεν αξίζουν ακόμη την ετικέτα “certified organic”, μα οι πρακτικές που εφαρμόζουν στη διαδικασία της μετάβασης τους είναι βιώσιμες. Το ίδιο ισχύει και εδώ. Μόνο μέσω της αποδοχής της «μεταβατικής» μας διαδικασίας μπορεί κανείς να δώσει ένα καλό παράδειγμα, και να συμβάλλει στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. Πρέπει να αναγνωρίσουμε πως η αλλαγή συνηθειών δεν συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη, και να παλέψουμε για μερικά σημαντικά βήματα αντί για λύσεις εν μία νυκτί, μέσα σε ένα εύλογο διάστημα. Επίσης, η επικοινωνία και η συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες γίνεται με ταπεινοφροσύνη και σεβασμό, θέλουμε να μάθουμε από τους ανθρώπους που έχουν ζεί σε αυτούς τους τόπους, και να συνεργαστούμε μαζί τους σε αυτό το εγχείρημα. Σε κάθε δράση, δουλειά, ταξίδι – πάντα αφήνουμε κάτι πίσω μας. Το όραμα του πρότζεκτ είναι αυτό που μένει πίσω να έχει όσο το λιγότερο αρνητικό αποτύπωμα άνθρακα, και να είναι όσο περισσότερο θετικό γίνεται.
Ο ελληνικός κινηματογράφος διανύει τις καλύτερες του μέρες, και με τις φορολογικές ελαφρύνσεις και τα κίνητρα που διατίθενται, ακούω ολοένα και περισσότερο από συνεργάτες στο εξωτερικό ότι η Ελλάδα είναι το καλύτερο μέρος για να κινηματογραφήσεις στον κόσμο αυτή τη στιγμή. Για πολύ καιρό το κίνημα για το κλίμα είχε αποτύχει να αντιμετωπίσει πώς η κλιματική κρίση είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Η Ελλάδα πλέον έχει αρκετούς πόρους και τις κατάλληλες υποδομές για να κάνει μια θετική διαφορά. Συγκεκριμένα στον χώρο του σινεμά, καθώς η δημιουργικότητα είναι ζωτικής σημασίας για την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου και όλοι έχουμε το δικαίωμα να αγωνιζόμαστε για ένα μέλλον στο οποίο μπορούμε να ζήσουμε. Μερικές φορές μπορεί να είναι δύσκολο να καταλάβεις πώς η κλιματική κρίση επηρεάζει τη ζωή σου. Ρωτήστε τον εαυτό σας τι δεξιότητες έχετε και τι μπορείτε να συνεισφέρεις. Υπάρχουν πάντα τόσα πολλά που μπορεί να κάνει κανείς, και η προσπάθειά μετράει περισσότερο από όλα. Από τις ιστορίες που επιλέγουμε να πούμε, μέχρι τον τρόπο που θέλουμε να τις πούμε, η γενιά μου μιλάει έξω από τα δόντια, είναι παθιασμένη για αλλαγή, πιστεύει πως ο ακτιβισμός είναι ωραίος και σημαντικός, και αυτό είναι που με με γεμίζει με αισιοδοξία».
Info: Το καλοκαίρι η Έμμα Δοξιάδη θα συμμετάσχει ως συντονίστρια Πράσινης Ευαισθητοποίησης στο Evia Film Project, που θα πραγματοποιηθεί 15-19/6 σε Αγία Άννα, Αιδηψό, Λίμνη Ευβοίας. Παράλληλα, είναι και συνυπεύθυνη για την πρωτοβουλία Film SOS, μια κίνηση που εστιάζει στη δημιουργία δράσεων με στόχο να κάνουν τον ελληνικό οπτικοακουστικό τομέα πιο περιεκτικό και φιλικό προς το περιβάλλον.
photo credit: Μαρία Μαράκη.
