Αναζητώντας πώς μπορούμε να κάνουμε τις πόλεις μας πιο «πράσινες» και βιώσιμες ανακαλύψαμε το έργο των Urbana. Μια ομάδα από αρχιτεκτόνισσες, κοινωνικές και πολιτικές επιστημόνισσες, πολιτικές επιστημόνισσες και παιδαγωγούς, που λειτουργεί από το 2019 ως Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (ΑΜΚΕ), με έδρα την Αθήνα. Οι Urbana οραματίζονται πόλεις που φροντίζουν τις διαφορετικές ανάγκες, γειτονιές ανοιχτές και συμπεριληπτικές, με ανθρώπους που συμμετέχουν και συνεργάζονται για την ευημερία των κοινοτήτων τους. Η αποστολή τους είναι η διασφάλιση του δικαιώματος στην πόλη για όλες, όλους και όλα, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε κοινωνικές ομάδες, οι οποίες παραδοσιακά συμμετείχαν λιγότερο στον σχεδιασμό του χώρου και στα κέντρα λήψης αποφάσεων, όπως είναι, μεταξύ άλλων, οι γυναίκες, τα παιδιά και τα άτομα της τρίτης ηλικίας. Ανάμεσα στους σκοπούς τους είναι η ανάδειξη της έμφυλης διάστασης του αστικού σχεδιασμού. Για το πώς ο σχεδιασμός ενός αστικού τοπίου μέσα από την οπτική του φύλου μπορεί να έχει «πράσινες» προεκτάσεις, μιλήσαμε με την Εύα Γρηγοριάδου, ιδρύτρια της Urbana και υπεύθυνη για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των ερευνητικών δράσεων της ομάδας.
«Οι πόλεις έχουν σχεδιαστεί από άντρες για άντρες και αυτό είχε αποτέλεσμα οι πόλεις να έχουν δημιουργηθεί με βάση τις εμπειρίες συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας. Δηλαδή των λευκών στρέιτ αντρών, ετεροκανονικών, υψηλού συνήθως κοινωνικού background και χωρίς κάποια αναπηρία. Από μια ομάδα, δηλαδή, που έδρασε παραμελώντας ή και υποτιμώντας τις ανάγκες των υπόλοιπων ομάδων, όπως είναι οι γυναίκες, τα παιδιά, οι έφηβοι ή οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας. Από τη στιγμή που οι γυναίκες λείπαμε από τα κέντρα λήψης αποφάσεων τις περασμένες δεκαετίες, οι δικές μας πραγματικότητες δεν έχουν ληφθεί υπόψη και κάπως έτσι χρειάζεται να προσαρμόζουμε τις ζωές μας και τις δραστηριότητές μας σε αυτό τον σχεδιασμό. Είναι γεγονός ότι οι γυναίκες ζούμε πολύ διαφορετικά τις πόλεις από όσους τις έχουν σχεδιάσει. Οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι οι κύριες πάροχοι μη αμειβόμενης εργασίας φροντίδας (φροντίδα παιδιών, ηλικιωμένων, νοικοκυριό κ.λπ.). Σύμφωνα με έρευνες, στην Ελλάδα οι γυναίκες αφιερώνουν περίπου τέσσερις φορές περισσότερο χρόνο από τους άντρες σε εργασίες φροντίδας. Αυτού του είδους οι εργασίες/αρμοδιότητες δημιουργούν διαφοροποιημένες ανάγκες και επιθυμίες από τον αστικό χώρο για εμάς. Κινούμαστε πολύ περισσότερο στις πόλεις, κάνουμε μικρές διαδρομές σε επίπεδο γειτονιάς, διαδρομές όπου ιδανικά θα μας εξυπηρετούσαν μεγαλύτερα πεζοδρόμια, ώστε να νιώθουμε ασφαλείς και άνετες όταν θα κινούμαστε. Οι άντρες κάνουν μια πιο γραμμική κίνηση: φεύγουν το πρωί από τα σπίτια τους και επιστρέφουν κινούμενοι συνήθως με τα ΙΧ τους, ενώ οι γυναίκες, επειδή έχουμε πιο έντονα τον ρόλο των φροντιστριών των οικογενειών μας, επιλέγουμε να κάνουμε πιο μικρές διαδρομές χωρίς ΙΧ ή με τα ΜΜΕ. Ένας σχεδιασμός που θα εξυπηρετούσε αυτές τις διαδρομές ώστε να κινούμαστε χωρίς αυτοκίνητο, αμέσως θα μπορούσε να βοηθήσει στη μετάβαση σε μια βιώσιμη πόλη. Επίσης, στην ίδια λογική, ο αστικός σχεδιασμός δεν δίνει προτεραιότητα στους ποιοτικούς χώρους για να περπατάμε πεζές, αλλά θέτει συνεχώς σε προτεραιότητα την ανάπτυξη της κίνησης των αυτοκινήτων, των λεωφορειοδρόμων, αλλά και την ανάπτυξη κάποιων μεγάλων πάρκων τα οποία, όμως, είναι προσβάσιμα για τους περισσότερους πολίτες μόνο με αυτοκίνητο. Και εδώ έρχεται το πόσο πιο πράσινη γίνεται μια πιο φεμινιστική, πιο συμπεριληπτική πόλη. Όταν μιλάμε για φεμινιστικό αστικό σχεδιασμό, στην ουσία πρόκειται για έναν σχεδιασμό που λαμβάνει υπόψη του τις καθημερινές ανάγκες όλων των ανθρώπων και των κοινωνικών ομάδων αναδεικνύοντας διαθεματικά τις διαφοροποιημένες εμπειρίες που έχουμε μέσα στην πόλη. Για παράδειγμα, βγαίνοντας από το σπίτι μας με το παιδί μας, θέλουμε να υπάρχουν μεγαλύτερα πεζοδρόμια, να υπάρχουν παγκάκια για να ξαποσταίνουμε αν κρατάμε αγκαλιά τα παιδιά μας, να υπάρχουν βρύσες, μικροί χώροι πρασίνου που, εκτός του ότι διευκολύνουν τις μετακινήσεις, δημιουργούν και ένα διαφορετικό μικροκλίμα μέσα στις γειτονιές. Όλα αυτά μας οδηγούν σε μια πιο φιλική, πιο ανθρώπινη και πιο πράσινη πόλη. Όλα αυτά μπορούμε να τα συνδέσουμε και με το πολεοδομικό εγχείρημα, γνωστό και ως η «πόλη των 15 λεπτών». Η βασική ιδέα πίσω από αυτό το πολεοδομικό εγχείρημα είναι η καλύτερη ποιότητα ζωής για τους κατοίκους των πόλεων και η κάλυψη όλων των βασικών αναγκών τους σε κοντινή απόσταση περίπου 15 λεπτών. Αυτό συνεπάγεται λιγότερα αυτοκίνητα, περισσότερο χώρο για ποδηλάτες και πεζούς, ασφαλείς διαδρομές για παιδιά, για άτομα με αναπηρία, για ηλικιωμένους και χώρους για κοινωνικές συναθροίσεις.
Την ίδια στιγμή, αξίζει να σημειωθεί ότι οι γυναίκες επωμιζόμαστε περισσότερες ευθύνες σε σχέση με τους άντρες όσον αφορά την κλιματική κρίση. Στο πλαίσιο της φροντίδας αναλαμβάνουμε και τη φροντίδα του πλανήτη ή ενός πιο βιώσιμου τρόπου ζωής. Είμαστε αυτές που καλούμαστε να πάρουμε τις αποφάσεις και η υπόλοιπη οικογένεια απλώς να ακολουθήσει. Ως φροντίστριες αναλαμβάνουμε μεγαλύτερο ρόλο ευθύνης σε αυτή την μετάβαση. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι εκείνες που φροντίζουν να γίνει η ανακύκλωση και όλες αυτές οι μικρές αλλαγές σε επίπεδο καθημερινότητας. Επίσης, βλέπουμε πως και τα σώματά μας, βιολογικά είναι πιο ευάλωτα στις κλιματικές αλλαγές, για παράδειγμα στο να απορροφούν τοξίνες. Την ίδια στιγμή, είμαστε πιο φτωχές από τους άντρες, οπότε υφιστάμεθα ή θα υποστούμε πιο πολλές συνέπειες από την κλιματική αλλαγή.
Για όλα τα παραπάνω, προσπαθούμε στην Urbana να συνδέσουμε τις τοπικές με τις ανάγκες των πιο ευάλωτων ομάδων που δεν συμμετείχαν στον σχεδιασμό των αστικών τόπων, πείθοντάς τους ότι αυτές οι ανάγκες υπάρχουν και ότι πρέπει να τις λάβουν υπόψη. Οπότε, από τη μία κάνουμε αρκετές δράσεις: εργαστήρια συμμετοχικής έρευνας με σκοπό να ενδυναμωθούμε, να νιώσουμε ότι οι εμπειρίες και η γνώση που έχουμε στην καθημερινότητά μας έχουν πολύ μεγάλη αξία. Οι γυναίκες είμαστε μόνο εμείς οι ειδικές ώστε να ακουστεί η εμπειρία μας και η οπτική μας. Πολλές φορές νιώθουμε ότι η καθεμία είναι αδύναμη, ευάλωτη ή και δειλή, αλλά είναι πάντα σημαντικό να συνειδητοποιούμε πως αυτό δεν είναι προσωπικό, αλλά ότι αυτή η εμπειρία είναι συλλογική. Με αυτή τη συνειδητοποίηση νιώθουμε λιγότερο μόνες. Έχει να κάνει με τον τρόπο που έχει σχεδιαστεί ο αστικός χώρος και αυτός ο χώρος μπορεί να αλλάξει. Οπότε, εμείς δουλεύουμε σε επίπεδο ενδυνάμωσης και ανάδειξης των προβλημάτων με πολύ σημαντικά στοιχεία για τη βελτίωση του αστικού σχεδιασμού. Δυστυχώς δεν υπάρχει ευαισθητοποίηση από την πλευρά των κυβερνήσεων. Ακούμε πολύ συχνά ότι δεν υπάρχουν πόροι, βλέπουμε όμως ότι σε πόλεις με ελάχιστους πόρους ή με ελάχιστο budget και τα ήδη υπάρχοντα εργαλεία, η καθημερινότητα των γυναικών άλλαξε προς το καλύτερο, μόνο και μόνο επειδή άλλαξε η νοοτροπία. Είμαι πολύ θυμωμένη από τη δικαιολογία ότι δεν έχουμε πόρους. Είναι θέμα αλλαγής νοοτροπίας και προτεραιοτήτων. Δεν υπάρχει πολιτική βούληση και δημιουργικότητα από τους ανθρώπους που βρίσκονται στις αντίστοιχες θέσεις ευθύνης. Δεν παίρνουν την ευθύνη να προτείνουν δημιουργικές λύσεις για να λυθούν τα προβλήματα στην Αθήνα. Ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε με αυτά που έχουμε, τι μπορούμε να κάνουμε δημιουργικά. Έχουμε μεγάλο πολιτικό πρόβλημα και είναι δική μας ευθύνη. Εμπιστευόμαστε νέους ανθρώπους, γυναίκες; Έχουμε ευθύνη σε ποιους δίνουμε την εξουσία για το μέλλον των πόλεών μας, το δικό μας και κατ΄ επέκταση του πλανήτη. Υπάρχουν ομάδες εκεί έξω που προσπαθούμε, αλλά χρειαζόμαστε υποστήριξη. Είναι πολύ ευάλωτη και η δική μας συνθήκη. Για πόσο θα μπορούμε να βιοποριζόμαστε από αυτό; Χρειαζόμαστε υποστήριξη. Βοηθήστε μας!
Περισσότερες πληροφορίες: urbana.gr
Ενημερωθείτε για όλες τις δράσεις των Urbana και στο instagram: @urbana_lab
