Πώς είναι άραγε να μεγαλώνεις μέσα σε ένα video club; Να γυρνάς όλα τα μεγάλα κινηματογραφικά Φεστιβάλ της Ευρώπης, όταν είσαι μόλις 18; Και να δημιουργείς τη δική σου streaming πλατφόρμα ανεξάρτητου σινεμά λίγο πριν την πανδημία; Μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να μας απαντήσει σε όλα αυτά και αυτός είναι η Δάφνη Μπεχτσή, μία γυναίκα που θέλει να αλλάξει τον κόσμο μέσα από το σινεμά. Η ίδια μίλησε στο Elle.gr γι’ αυτό, για την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στον κινηματογράφο αλλά και για το πώς είναι να είσαι μία νέα γυναίκα στον κόσμο των επιχειρήσεων.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα για τη δημιουργία του Cinobo, μίας streaming πλατφόρμας ανεξάρτητου κινηματογράφου;
Νομίζω πως γεννήθηκε μέσα στις αίθουσες μεγάλων ευρωπαϊκών Φεστιβάλ, όπως οι Κάννες, το Βερολίνο, η Βενετία, όπου είχα την ευκαιρία να παρευρεθώ από 18 χρόνων, λόγω της επαγγελματικής δραστηριότητας του πατέρα μου. Συμμετείχα στην ομάδα του scouting, βλέποντας από τις οκτώ το πρωί ταινίες. Ταινίες που μου προκαλούσαν έντονα συναισθήματα και επηρέαζαν τον τρόπο που αντιλαμβανόμουν τον κόσμο. Ταινίες που ήθελα να προτείνω σε φίλους και δεν υπήρχαν πουθενά διαθέσιμες μετά το φεστιβάλ. Πώς τελικά αυτή η ταινία θα έφτανε στα μάτια του ελληνικού κοινού όταν το βασικό κριτήριο επιλογής για ελληνική διανομή είναι η εμπορικότητα; Τα χρόνια περνούσαν και έβλεπα ότι κανείς δεν έδινε λύση στο πρόβλημα. Σκέφτηκα it’s now or never. Οδεύαμε προς ένα μέλλον που οι μεγάλοι streamers θα μονοπωλούσαν την αγορά και θα όριζαν αυτοί το σινεμά που θα ήταν διαθέσιμο. Έπρεπε να το προσπαθήσω γιατί οι ταινίες που είναι μοναδικές και αξίζουν εκεί έξω είναι πάρα πολλές και ήθελα πραγματικά το καλό σινεμά, είτε είναι γνωστό, είτε άγνωστο, είτε είναι μεγάλη παραγωγή είτε μικρή, να είναι προσβάσιμο στο ευρύ κοινό. Και καλό σινεμά δεν σημαίνει απαραίτητα κουλτουριάρικο, το καλό σινεμά είναι απλώς καλό σινεμά.
Έχετε κάνει σπουδές στην μικροβιολογία και την παρασιτολογία. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να κάνετε μία τόσο μεγάλη αλλαγή στην επαγγελματική σας ζωή;
Θα έλεγα ότι το σινεμά ήταν στη ζωή μου από πάντα. Θυμάμαι τον εαυτό μου μέσα στο οικογενειακό video club καθημερινά. Απλά μεγαλώνοντας ήθελα να πάρω το δικό μου δρόμο, να χαράξω τη δική μου πορεία, να επαναστατήσω. Αποφάσισα να ακολουθήσω τη βιολογία γιατί με εξίταρε το άγνωστο και θεωρούσα ότι μέσα από αυτήν θα μπορούσα να έχω μια δουλειά με νόημα, να κάνω κάτι που θα αλλάξει τον κόσμο, όσο ρομαντικό κι αν ακούγεται. Τελικά, είχα μία πολύ καλή πορεία όσον αφορά αυτό το κομμάτι. Κατάφερα να εξασφαλίσω χρηματοδοτήσεις για να κάνω έρευνα πάνω στο παράσιτο που προκαλεί ελονοσία και παρόλο που είχα ένα πολύ σημαντικό και ενδιαφέρον project μπροστά μου, η καρδιά μου δεν ήταν εκεί. Τα πειράματα που έκανα στο εργαστήριο ήταν πολύ μακριά από το αποτέλεσμα που ήθελα πραγματικά να φέρω. Θεωρώ όμως ότι οι σπουδές μου με βοήθησαν στο πώς τελικά κατάφερα να υλοποιήσω το εγχείρημα του Cinobo , γιατί όπως και να το κάνεις η μεθοδολογία είναι σημαντική σε οποιοδήποτε εγχείρημα.
Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει μία νέα γυναίκα που μπαίνει για πρώτη φορά στον κόσμο των επιχειρήσεων;
Γενικώς το θέμα γυναίκα και εργασία θα έλεγα ότι παραμένει ένας αγώνας και αυτό γίνεται αντιληπτό σε διάφορα επίπεδα. Οι γυναίκες φαίνεται ότι αμείβονται 20% λιγότερο σε σχέση με τους άνδρες για τις ίδιες θέσεις. Υπάρχει μια μεγαλύτερη ανάγκη να αποδείξουμε την αξία μας. Είχα διαβάσει κάποια στιγμή ότι για να καταφέρει μία γυναίκα να είναι επιτυχημένη σε μία θέση έπρεπε να αποδείξει ότι κατέχει το 100% των γνώσεων που απαιτούνται, ενώ για έναν άνδρα ήταν αρκετό να αποδείξει ότι ξέρει το 70%.
Τώρα όσον αφορά τον κινηματογράφο στην Ελλάδα έχω κάποια ενδιαφέροντα ποσοστά να μοιραστώ, όπως το γεγονός ότι το 99% των αιθουσαρχών, οι άνθρωποι που έχουν κινηματογράφους, είναι άνδρες, το 90% των διανομέων είναι επίσης άνδρες και σε επιχειρηματικό επίπεδο, μόνο 2 στους 10 startup founders είναι γυναίκες. Οπότε από αυτά και μόνο αντιλαμβανόμαστε ότι η έμφυλη ανισότητα είναι υπαρκτή.
Όσον αφορά την προσωπική μου εμπειρία θα έλεγα ότι με αντιμετώπισαν αρκετοί επιφυλακτικά στο χώρο, δηλαδή πολλοί άνθρωποι αμφέβαλλαν για το αν το Cinobo θα πετύχει, για το αν θα τα καταφέρω. Δεν ξέρω πού ακριβώς ήταν η αμφιβολία αλλά υπήρχε, και χρειάστηκε να αποδείξω το αντίθετο. Νομίζω ότι μία μεγάλη δυσκολία προκύπτει από την ανάγκη, για εμένα και για κάθε γυναίκα σε θέση αντίστοιχης ευθύνης, να καταφέρουμε να εξισορροπήσουμε την προσωπική με την επαγγελματική μας ζωή, διότι υπάρχει βαθιά ριζωμένη μία έξτρα πίεση στις γυναίκες. Πρέπει και θέλουμε να είμαστε καλές νοικοκυρές, καλές σύντροφοι, καλές μητέρες όταν έρθει η ώρα, καλές επαγγελματίες, καλές φίλες, να έχουμε χόμπι και ενδιαφέροντα κ.ο.κ. Αντίθετα, ο άνδρας σε ρόλο ευθύνης αρκεί που είναι «κουβαλητής» και καλός επαγγελματίας. Οπότε θα έλεγα ότι το πού θα βρω χώρο και χρόνο να είμαι ταυτόχρονα η κόρη, αδελφή, σύντροφος, manager, CEO που θα ήθελα, ήταν πραγματικά ένας τεράστιος αγώνας για εμένα, όπως φαντάζομαι και για πολλές γυναίκες.
Βέβαια θεωρώ ότι πραγματικά είναι και λίγο πολυτέλεια να τα συζητάμε αυτά. Η έμφυλη ανισότητα δεν είναι τόσο θέμα στερεοτύπων όσο επιβίωσης για κάποιους ανθρώπους σε άλλα καθεστώτα.
Σύμφωνα με το Center for the Study of Women in Television and Film, το ποσοστό των γυναικών που κάθισαν στις σκηνοθετικές καρέκλες των ταινιών με τις μεγαλύτερες εισπράξεις έφτασε σε ιστορικά υψηλά το 2020, όμως το 2021 σημείωσε και πάλι πτώση. Σε τι πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό το χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών στον κινηματογράφο;
Νομίζω ότι οφείλεται στο γεγονός ότι επί 100 χρόνια υπήρχε σχεδόν παντελής απουσία γυναικών από την παραγωγή, δηλαδή δεν υπήρχε περίπτωση κάποιο μεγάλο blockbuster να το έκανε γυναίκα. Η πρώτη γυναίκα που βραβεύτηκε με χρυσό φοίνικα ήταν η Jane Campion που έκανε τα «Μαθήματα πιάνου» και κατάφερε να φτάσει ως εκεί πάλι με μία indie σχετικά ταινία. Ήταν ένας ανδροκρατούμενος χώρος από λευκούς άνδρες, ειδικά στην κορυφή. Όμως, έχει αρχίσει να αλλάζει αυτό. Πέρσι η Chloé Zhao που θριάμβευσε στα Oscars με το «Nomadland» ανέλαβε και το «Eternals» της Marvel, μία παραγωγή άνω των 100.000.000. Το γεγονός ότι αυτό το project δόθηκε σε γυναίκα ήταν ένα μεγάλο βήμα. Οπότε θεωρώ, ότι οδεύουμε σε ένα μέλλον που αυτή η συνειδητή προσπάθεια από όλους μας θα φέρει την ισορροπία και θέλω να πιστεύω ότι σε 10 χρόνια από τώρα δεν θα χρειάζεται να κάνουμε αυτήν τη συζήτηση.
Η γυναικεία εμπειρία γραμμένη, ειπωμένη, και υλοποιημένη στον Ελληνικό σινεμά είναι υπαρκτή; Αρκετή; Τι την κρατάει πίσω;
Δεν θεωρώ ότι η χώρα μας είναι πιο πίσω από ό,τι είναι άλλες χώρες σε αυτό το κομμάτι. Σίγουρα ζούμε σε μία βαθιά πατριαρχική κοινωνία, η οποία έχει μεγαλώσει με τον παλιό κλασικό ελληνικό κινηματογράφο, όπου η γυναίκα είχε τον τελείως στερεοτυπικό ρόλο ως αντικείμενο πόθου ή νοικοκυρά που βάζει τη ζωή στο σπίτι και τον άνδρα πάνω από την όποια ανεξαρτησία και εξέλιξη. Και σίγουρα δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι έτσι συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια, και συμβαίνει ακόμα σε ορισμένες περιπτώσεις, σε πολλές βαλκανικές χώρες και στην Ελλάδα. Οπότε σίγουρα δεν είναι ποτέ αρκετή η γυναικεία παρουσία και πίσω και μπροστά από την κάμερα, αλλά δεν θεωρώ ότι είμαστε πιο πίσω από άλλους. Ναι, συνεχίζουν να υπάρχουν αυτά τα στερεότυπα στην τηλεόραση και να καλλιεργούνται, παρόλα αυτά έχουμε πολλές γυναίκες σκηνοθέτιδες που φέρουν το γυναικείο βλέμμα στο πανί και μας εκπροσωπούν και στα μεγάλα Φεστιβάλ, όπως η Αθηνά-Ραχήλ Τσάγκαρη, αλλά και νέες δημιουργοί όπως η Ζακλίν Λέντζου. Άρα θεωρώ ότι, έστω και αργά, οδεύουμε ως προς αυτήν την κατεύθυνση και εμείς. Θέλω να είμαι αισιόδοξη.
Έχετε στο μυαλό σας ότι θα πρέπει στο Cinobo να υπάρχει ισότιμος αριθμός παραγωγών από γυναίκες δημιουργούς;
Τηρούμε αυστηρά ποιοτικά κριτήρια για την επιλογή των ταινιών που μπαίνουν στην ταινιοθήκη του Cinobo, τα οποία είναι τα ίδια και αντικειμενικά για όλες τις ταινίες, ανεξαρτήτως γυναικείας εκπροσώπησης. Ποσοτικά σίγουρα οι Ελληνίδες σκηνοθέτιδες στο Cinobo και πιθανώς σε οποιαδήποτε πλατφόρμα είναι λιγότερες. Παρόλα αυτά, αναλογικά με το ποσοστό των ταινιών που είναι σκηνοθετημένες από γυναίκες έως σήμερα, θα έλεγε κανείς ότι τελικά είναι ίση η εκπροσώπηση, μπορεί και μεγαλύτερη. Όμως δεν το βάζουμε ως κριτήριο.
Κάποια στιγμή είχαμε κάνει ένα μεγάλο αφιέρωμα που λεγόταν «Female gaze», που πήγε πάρα πολύ καλά και πλέον έχει μείνει σαν κατηγορία στην πλατφόρμα, σε μία προσπάθεια να αναδείξουμε το πόσο καλό σινεμά κάνουν οι γυναίκες. Δεν υπάρχει σκηνοθέτιδα που να μην είναι στον καμβά μας. Μέσα σε αυτό θα βρεις πρωτοπόρες γυναίκες, από την Agnès Varda και τη Claire Denis έως την βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα Julia Ducournau και την Ελληνίδα Ελίνα Ψύκου. Είχαμε μάλιστα γράψει ότι κάνουμε αυτήν την κατηγορία και ελπίζουμε ότι θα είναι η τελευταία φορά που θα γίνει. Γιατί δεν ξέρουμε πώς γίνεται μία τόσο πρωτοποριακή τέχνη όπως το σινεμά, να εξαιρούσε αυτήν τη γυναικεία ματιά τόσα χρόνια και να μην το συνειδητοποιούσε καν.
Η συμπερίληψη όλων των διαφορετικοτήτων μπροστά και πίσω από τις κάμερες υπάρχει στο σενάριο του «Τώρα» του cinobo;
Είναι μέρος του σεναρίου της γέννησης του Cinobo να είναι συμπεριληπτικό. Εξ ου και το όνομά του, Cinema No Borders. Είναι ένα σινεμά χωρίς σύνορα, χωρίς όρια, που αψηφά τα στερεότυπα που είναι από όλους και για όλους πραγματικά και αυτό ήταν και το όραμα πίσω από αυτό. Δεν θέλαμε να υπάρχει κριτήριο εμπορικότητας και το έχουμε καταφέρει. Θέλουμε να σπάσουμε αυτά τα φράγματα και χαίρομαι πολύ που το κάνουμε. Δηλαδή μέσα στο Cinobo θα βρει κανείς ταινίες που μέχρι τώρα ο χώρος μπορεί να θεωρούσε «θεατοδιώκτες», επειδή απεικονίζουν μειονότητες για τις οποίες θεωρούσαν ότι το mainstream κοινό δεν θα ενδιαφερθεί. Γι΄ αυτό είμαστε πολύ χαρούμενοι που στο Cinobo αυτό δεν υπάρχει καν σαν σκέψη όταν επιλέγουμε μία ταινία.
Τι θα χαρακτήριζε φεμινιστική μια ταινία;
Νομίζω φεμινιστική ταινία είναι αυτή που φροντίζει ο όρος έμφυλη ισότητα να διαπερνά όλα της τα επίπεδα, δηλαδή από την παραγωγή, την εκπροσώπηση, το σε τι κοινό απευθύνεται, τους πρωταγωνιστές. Μία ταινία που θεωρώ φεμινιστική είναι «Η βασίλισσα της κυψέλης», μία φανταστική και πολυβραβευμένη ταινία γυναικείας χειραφέτησης από μία γυναίκα δημιουργό.
Ποιοι είναι οι στόχοι σας για το μέλλον; Τι άλλο να περιμένουμε από την πρώτη ελληνική συνδρομητική streaming πλατφόρμα;
Γενικά θα έλεγα ότι sky is the limit. Κάθε εβδομάδα προκύπτουν νέες ιδέες, μπαίνουν νέα πράγματα στο χάρτη, αλλά το βασικό μας μονοπάτι είναι με βάση την Ελλάδα και φροντίζουμε πάντα την ποιότητα, αλλά και να μην κάνουμε καμία έκπτωση τόσο στην επιλογή των ταινιών όσο και στον τρόπο που τις παρουσιάζουμε. Επίσης, έχουμε το μυαλό μας να πάμε το Cinobo και σε άλλες χώρες. Μία τέτοια πλατφόρμα λείπει πραγματικά από πάρα πολλές χώρες και αυτό το περιεχόμενο πρέπει να φτάσει στα μάτια του κοινού γιατί μπορεί να σπάσει τα στερεότυπα για τα οποία μιλάμε.
