Ξοδεύουμε κατά μέσο όρο τέσσερις ώρες την ημέρα στα τηλέφωνα μας, ελέγχοντάς τα παντού, από το τραπέζι του φαγητού μέχρι την κρεβατοκάμαρα και την τουαλέτα. Είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτά τα άψυχα αντικείμενα – που δεν ήταν καν συνηθισμένα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 – τώρα χαίρουν περισσότερης προσοχής ακόμη και από τις πιο σημαντικές σχέσεις μας. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι όλο και περισσότεροι από εμάς ψάχνουμε να απελευθερωθούμε από ένα φαύλο κύκλο άσκοπου scroll down ή, πιο συγκεκριμένα, από αυτό το απαίσιο αντανακλαστικό του να πιάσουμε το τηλέφωνο μας χωρίς καν να σκεφτούμε τι είναι αυτό που θέλουμε να δούμε.
Όταν εξετάζετε το γιατί οι περισσότεροι από εμάς είμαστε τόσο κολλημένοι, ειδικοί όπως ο Chamath Palihapitiya, πρώην αντιπρόεδρος του Facebook, τείνουν να κατηγορούν τους «βρόχους ανατροφοδότησης που βασίζονται στη ντοπαμίνη» που πολλές εφαρμογές μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν σχεδιαστεί να προκαλούν εσκεμμένα. Και, ενώ η επιστήμη πράγματι δείχνει ότι τα τηλέφωνα ενεργοποιούν το ίδιο κύκλωμα νευρικής ανταμοιβής μέσα μας με έναν κουλοχέρη, παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες. Ερωτηθείς για το θέμα του εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε μια ζωντανή εκδήλωση στο Seattle αυτή την εβδομάδα, ο διάσημος νευροεπιστήμονας του Stanford, Δρ. Andrew Huberman, μίλησε για το λεγόμενο «φαινόμενο του υπνωτισμένου κοτόπουλου».
«Όταν εμπλακείς σε μια συμπεριφορά ξανά και ξανά και ξανά, ενώ σκέφτεσαι, «Αυτό δεν είναι καν τόσο ενδιαφέρον», είσαι επίσημα εθισμένος», είπε στο κοινό σε ένα ζωντανής μετάδοσης Q&A session broadcast στο YouTube. «Αυτή είναι η λυδία λίθος για τον εθισμό».
«Οι άνθρωποι μιλούν για τα χτυπήματα ντοπαμίνης των social media», συνέχισε. «Αυτά έρχονται μόνο στην αρχή. Αλλά όταν πιάνεις τον εαυτό σου να κάνει scrolling[…], αναζητάς περισσότερη ντοπαμίνη. Γιατί μαντέψτε, αυτή η δεξαμενή κυμάτων ντοπαμίνης έχει εξαντληθεί, τουλάχιστον για αυτήν τη δραστηριότητα».
Εάν αισθάνεσαι ενθουσιασμένη εν αναμονή της χρήσης του τηλεφώνου σου ή ενώ βρίσκεσαι σε μια εφαρμογή social media, αυτός είναι ο αντίκτυπος του συστήματος ντοπαμίνης που διαμορφώνεται. «Αλλά αν πιάνεις τον εαυτό σου να κάνει scroll down χωρίς σκέψη και αυτό δεν προσφέρει τίποτα σε σένα, οδηγείς αυτή τη δεξαμενή κυμάτων [ντοπαμίνης] προς τα κάτω», είπε ο Δρ. Huberman. Με άλλα λόγια, μόλις εξαντληθεί η απελευθέρωση ντοπαμίνης που σχετίζεται με οτιδήποτε κάνεις στο τηλέφωνό σου, η επίδραση του εθισμού αρχίζει πραγματικά.
Για να αποφευχθεί αυτή η λαχτάρα, ο Δρ. Huberman – ο οποίος παρουσιάζει το Huberman Lab Podcast για την επιστήμη στην καθημερινή ζωή – κλείνει το τηλέφωνό του για μερικές ώρες κάθε μέρα. Ο καθηγητής συνέστησε να κάνουν όλοι το ίδιο, τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα. Αλλά προειδοποίησε επίσης ότι αυτό δεν θα είναι εύκολο, λόγω του τρόπου με τον οποίο τα τηλέφωνα είναι συνδεδεμένα με τις προσδοκίες των ανθρώπων σχετικά με τη σύνδεση. «Είναι απίστευτα δύσκολο [όταν κλείνω το τηλέφωνό μου], οι άνθρωποι αναστατώνονται πραγματικά», είπε.
Αυτό συμβαίνει επειδή, εξήγησε, όλοι λειτουργούμε με έναν χάρτη σύνδεσης που αποτελείται από χώρο (όπου βρίσκονται οι άνθρωποι), χρόνο (όταν θα τους ξαναδούμε) και εγγύτητα (αισθήματα οικειότητας). «Το τηλέφωνο μας επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον χάρτη χώρου, χρόνου και εγγύτητας, ο οποίος καθορίζει όλες τις συνδέσεις μας σε πολύ τακτική βάση», είπε ο Δρ. Huberman. «Έτσι, μπορείτε να καταλάβετε γιατί είναι τόσο πολύτιμο για τους ανθρώπους που γνωρίζετε».
Έχοντας αυτό κατά νου, το να απενεργοποιείς το τηλέφωνό σου για μια ώρα κάθε μέρα μπορεί να είναι πιο δύσκολο από ό,τι φαίνεται. Μπορεί ακόμη και να δοκιμάσεις μερικές από τις πιο στενές σου σχέσεις. Αλλά η ανταμοιβή – το να μπορέσεις να ξεφύγεις από αυτήν την συνήθεια αλόγιστου scroll down που τόσοι πολλοί από εμάς εκτελούμε τώρα αντανακλαστικά – αξίζει τον κόπο και την ταλαιπωρία.
Cover photo: istockphoto.com
