Όταν ξύπνησα εκείνο το πρωινό ένιωθα ένα μούδιασμα στο δεξί μου ημισφαίριο. Αντί να βρίσκομαι μπροστά στην οθόνη μου και να δακτυλογραφώ αυτό το άρθρο, έμεινα κουλουριασμένη στον καναπέ, στο σκοτάδι, με αφόρητο πόνο που με παρέλυε. Μου ήταν αδύνατο να κάνω οτιδήποτε άλλο εκτός από το να πάρω κάποια βαριά παυσίπονα και να ξαπλώσω περιμένοντας να μου
περάσει. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η ημικρανία είναι ένας απλός πονοκέφαλος ή ότι όσοι υποφέρουν από αυτήν είναι απλώς drama queens. Είναι όμως έτσι; Οι γιατροί τον 19ο αιώνα
περιέγραφαν την ημικρανία ως διαταραχή των «μητέρων των κατώτερων τάξεων», επειδή λόγω των υποχρεώσεών τους και της ανατροφής των παιδιών δεν μπορούσαν να έχουν «καθαρό
μυαλό». Έτσι, μέχρι και τα τέλη του 20ού αιώνα, σε πολλά λεξικά η ημικρανία ήταν συνώνυμη της νευρωτικής νοικοκυράς, ενώ τα ανέκδοτα που η σύζυγος αποφεύγει το σεξ με τη φράση «έχω
πονοκέφαλο» καταδείκνυαν το στίγμα της ημικρανίας.
Αυτή η βιολογική διαταραχή του εγκεφάλου που παραλύει τον ασθενή στη διάρκεια της κρίσης δεν είναι ένας απλός πονοκέφαλος, ένα ψυχολογικό πρόβλημα ή υποκρισία. Η ημικρανία είναι κάτι περισσότερο από αυτό. «Πρόκειται για μια σοβαρή ιατρική κατάσταση που επηρεάζει περίπου 1 εκατομμύριο Έλληνες, σύμφωνα με πολλές διεθνείς και ελληνικές έρευνες», εξηγεί ο
δρ Μιχάλης Βικελής, νευρολόγος με εξειδίκευση στις κεφαλαλγίες και Επιστημονικός Σύμβουλος του Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία & Κεφαλαλγία Ελλάδος. Παρά τη συχνότητα της ημικρανίας, υπάρχουν πολλοί μύθοι και παρεξηγήσεις για το πώς νιώθει ο ασθενής, ποιες είναι οι αιτίες και πώς τη διαχειρίζονται.
Το Γονιδίωμα της Ημικρανίας
Πρόκειται για μια διαταραχή του εγκεφάλου που εκδηλώνεται με κρίσεις πονοκεφάλου και άλλα συμπτώματα, όπως ναυτία, εμετοί, φωτοφοβία, ηχοφοβία και οσμοφοβία, ενώ η προδιάθεση οφείλεται στα γονίδιά μας. Αυτή η διαταραχή προκαλείται από πολλά γονίδια, που δημιουργούν μια κατάσταση υπερδραστηριοποίησης στον εγκέφαλο. Επιπλέον, κάποιοι παράγοντες, οι λεγόμενοι «εκλυτικοί», όπως η κατανάλωση αλκοόλ, η έμμηνος ρύση, η νηστεία, το ξενύχτι κ.ά. μπορούν να πυροδοτήσουν μία ημικρανική κρίση. Ανάλογα με τη συχνότητα των κρίσεων, η ημικρανία χωρίζεται σε:
Επεισοδιακή: <από 15 ημέρες με ημικρανία/μήνα.
Χρόνια: > από 15 ημέρες με ημικρανία/μήνα.
Ο πόνος συνήθως εντοπίζεται πίσω από τα μάτια ή γύρω από τα αυτιά ή τους κροτάφους, ειδικά στη μία πλευρά του κεφαλιού.
Ένα τυπικό επεισόδιο ημικρανίας εξελίσσεται σε τέσσερα στάδια:
Το πρόδρομο ή προειδοποιητικό στάδιο
- Την αύρα (οπτική διαταραχή με λάμψεις, φωτεινές κηλίδες κ.λπ.)
- Τον πονοκέφαλο
- Το στάδιο της αποδρομής
Βέβαια, οι κρίσεις ημικρανίας διαφέρουν μεταξύ τους και επομένως δεν χαρακτηρίζονται πάντα από την εμφάνιση όλων
των σταδίων.
Ποιες είναι οι καλύτερες θεραπείες;
Η θεραπεία της ημικρανίας είναι πολύ εξατομικευμένη, επομένως θα χρειαστεί να απευθυνθείτε σε ένα Ιατρείο Κεφαλαλγίας προκειμένου να βρείτε την κατάλληλη για εσάς. Ένας νευρολόγος
κατανοεί καλύτερα τις περιπλοκές των διαταραχών του εγκεφάλου από κάποια άλλη ειδικότητα. «Ωστόσο, ακόμη και σήμερα, σε μια εποχή που η Ιατρική μπορεί να προσφέρει πολλές και
αποτελεσματικές λύσεις, η ημικρανία παραμένει ένα υποτιμημένο πρόβλημα υγείας, από τους γιατρούς, το οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον, αλλά συχνά και από τους ίδιους τους ασθενείς», λέει ο δρ Βικελής. Οι αγωγές που υπάρχουν στη φαρέτρα της επιστήμης για την ημικρανία είναι:
Απλά αναλγητικά: Όπως, για παράδειγμα, η παρακεταμόλη, μπορούν να σταματήσουν την ήπια ημικρανία μόλις ξεκινήσει, χωρίς ιατρική συνταγή. Το σημαντικό είναι να λαμβάνονται
αμέσως μετά την έναρξη του πόνου.
Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη: Φάρμακα που περιέχουν ουσίες όπως νιμεσουλίδη, ιβουπροφένη, ναπροξένη, καθώς και τα ασπιρινούχα έχουν γενική αναλγητική δράση. Είναι αποτελεσματικά σε ήπιο ή μέτριας έντασης πόνο.
Συνδυασμοί φαρμάκων: Συνδυασμός παρακεταμόλης και κωδεΐνης, εργοταμίνης και καφεΐνης, παρακεταμόλης και καφεΐνης ή και ασπρίνης έχουν καλύτερη δράση,
αλλά και περισσότερες παρενέργειες.
Τριπτάνες: Αποτελούν την κυριότερη κατηγορία αντι-ημικρανικών φαρμάκων, οι οποίες λειτουργούν στους υποδοχείς των αιμοφόρων αγγείων και των νεύρων για να εμποδίσουν τα σήματα πόνου να στέλνονται στον εγκέφαλο. Και πάλι, αυτά είναι πιο αποτελεσματικά εάν τα πάρετε αμέσως μόλις παρατηρήσετε ότι εμφανίζονται συμπτώματα ημικρανίας. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν επτά τριπτάνες, διαθέσιμες σε διάφορες δόσεις, ενώ μία από αυτές είναι σε ενέσιμη μορφή (σουμαπτριπτάνη) και θεωρείται η αποτελεσματικότερη επιλογή
για μέτρια ή μεγάλης έντασης ημικρανική κρίση.
Διυδροεργοταμίνη: Διατίθεται ως ρινικό σπρέι ή ως ένεση για κρίση ημικρανίας που διαρκεί περισσότερο από μία ημέρα. Εμποδίζει το σώμα να απελευθερώσει ορισμένες ουσίες που
συμβάλλουν στον πόνο. Τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας (εργοταμίνη και διυδροεργοταμίνη) είναι παλαιότερα και λιγότερο αποτελεσματικά από τις τριπτάνες, ενώ δεν πρέπει να
λαμβάνονται μαζί με τριπτάνες.
Λασμιδιτάνη: Δρα στοχεύοντας σε συγκεκριμένους υποδοχείς στον εγκέφαλo για να σταματήσει τα σήματα πόνου. Προκαλεί συχνά υπνηλία, οπότε είναι καλύτερα να λαμβάνεται πριν από
τον ύπνο. Στην Ελλάδα αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2024.
Αντιεμετικά: Όπως η χλωροπρομαζίνη, η μετοκλοπραμίδη ή η προχλωροπεραζίνη μπορούν να βοηθήσουν στη θεραπεία των συμπτωμάτων της ναυτίας και του εμετού.
Προφυλακτική θεραπεία
Εάν οι ημικρανίες είναι πολύ συχνές ή σοβαρές, τότε η προφυλακτική θεραπεία είναι απαραίτητη. Είναι αποτελεσματική εάν έχετε δύο ή περισσότερες ημέρες ημικρανίας τον μήνα,που είναι εξουθενωτικές, ή τουλάχιστον τέσσερις ημέρες τον μήνα, που επηρεάζουν σημαντικά τις καθημερινές σας δραστηριότητες, ή έξι ημέρες μέτριας ημικρανίας τον μήνα. Η προφυλακτική
θεραπεία περιλαμβάνει:
Αντικαταθλιπτικά: Βοηθούν στη διατήρηση μιας σταθερής ποσότητας του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη στον εγκέφαλο. Η σεροτονίνη, η οποία βοηθά στη ρύθμιση της διάθεσης, της όρεξης
και της πέψης -μεταξύ άλλων-, είναι πολύ χαμηλότερη κατά τη διάρκεια της ημικρανίας. Από τα νεότερα αντικαταθλιπτικά, η βενλαφαξίνη πιθανότατα είναι αποτελεσματική. Έχει λιγότερες
παρενέργειες από την αμιτριπτυλίνη και είναι καλύτερα ανεκτή.
Β-blockers (προπρανολόλη, μετοπρολόλη): Είναι αντι-υπερτασικά φάρμακα, αλλά έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν στην πρόληψη
της ημικρανίας.
Αντιεπιληπτικά ή νευροτροποιητικά (τοπιραμάτη, βαλπροϊκό οξύ): Δρουν αυξάνοντας τον ουδό (την ελάχιστη απαιτούμενη
ένταση ενός ερεθίσματος ώστε αυτό να γίνει αντιληπτό) στον
εγκέφαλο.
Μονοκλωνικά αντισώματα εναντίον του CGRP: Ανταγωνίζονται ένα ειδικό νευροπεπτίδιο, το CGRP, το οποίο πλημμυρίζει τον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια μιας ημικρανικής κρίσης. Απενεργοποιώντας το CGRP, η ημικρανία υποχωρεί. Ο ασθενής κάνει μόνος του μια υποδόρια ένεση κάθε 30 ημέρες και οι κρίσεις του μειώνονται σημαντικά, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ίσως
και να εξαφανίζονται. Στην Ελλάδα, στη θετική λίστα του ΕΟΠΥΥ υπάρχουν το erenumab (Aimovig) και το fremanezumab (Ajovy).
Botox: Οι ενέσεις βοτουλινικής νευροτοξίνης ίσως είναι χρήσιμες εάν έχετε χρόνια ημικρανία ή τουλάχιστον 15 κρίσεις τον μήνα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η έγχυσή της μπορεί να εμποδίσει
την παραγωγή των χημικών ουσιών που εμπλέκονται στους πονοκεφάλους της ημικρανίας
«Σπιτικές» Θεραπείες
Ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψετε την ημικρανία είναι να τηρείτε μια ρουτίνα αποτελεσματική για εσάς. Παρόλο που είναι αδύνατο να αποτραπεί στο 100% των περιπτώσεων, οι παρακάτω
συμβουλές ενδέχεται να την κάνουν λιγότερο συχνή: Ελέγξτε την πρόσληψη καφεΐνης: Η ουσία μπορεί να βοηθήσει ορισμένα άτομα με ημικρανία, αλλά να προκαλέσει κρίσεις σε
άλλα. «Ένα από τα πράγματα που συνήθως προτείνουμε είναι η κατανάλωση της ίδιας ποσότητας καφεΐνης την ίδια ώρα κάθε μέρα», λέει ο δρ Βικελής. Τα αιμοφόρα αγγεία στο σώμα συνηθίζουν την ποσότητα καφεΐνης και η ημικρανία εμφανίζεται εάν αυτή η ποσότητα αρχίσει να διαφέρει πολύ. Μιλήστε με τον γιατρό σας για το εάν η καφεΐνη μπορεί να είναι χρήσιμη ή
επιβλαβής για εσάς. Κολυμπήστε! Η τακτική άσκηση βοηθά στην καταστολή των ορμονών του στρες, οι οποίες προκαλούν ημικρανία σε μερικούς ανθρώπους. Η κολύμβηση έχει αποδεδειγμένα θεραπευτικά οφέλη στο πρόβλημα, μάλιστα πολύ συχνά οι ασθενείς με ημικρανικές κρίσεις αναφέρουν ότι τους περνάει ο πονοκέφαλος όταν μπαίνουν στο νερό.
Συμπληρώματα διατροφής: Βιταμίνη Β2 (ριβοφλαβίνη), μαγνήσιο και συνένζυμο Q10 μπορούν να μειώσουν τόσο τη συχνότητα όσο και τη διάρκεια της ημικρανίας. Ωστόσο, μην πάρετε συμπληρώματα διατροφής χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού σας.
Αποφύγετε ορισμένα τρόφιμα: Το παλαιωμένο τυρί, το αλκοόλ, η σοκολάτα, τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση ενδέχεται να προκαλέσουν κρίσεις. Εάν αυτές είναι συχνές, κρατήστε ένα
ημερολόγιο διατροφής για να δείτε ποιες σας πειράζουν. Η παράλειψη γευμάτων μπορεί επίσης να προκαλέσει ημικρανία, γι’ αυτό είναι σημαντικό να προσέχετε πότε τρώτε.
Κοιμηθείτε καλά: Εάν στριφογυρίζετε όλη τη νύχτα στο κρεβάτι σας και πιστεύετε ότι αυτό σας προκαλεί ημικρανία, μιλήστε με τον γιατρό σας. Μπορεί να ωφεληθείτε από τη λήψη φαρμάκων
για τον ύπνο ή να έχετε μια υποκείμενη κατάσταση υγείας που μπορεί να μην γνωρίζετε. Για παράδειγμα, εάν ροχαλίζετε θα πρέπει να ελέγξετε ένα πάσχετε από υπνική άπνοια, η οποία
ίσως προκαλεί ημικρανίες.
Βελτιώστε τον χώρο εργασίας σας: Εάν βρίσκεστε σε γραφείο, καθίστε κάπου που να μην έχει φωτισμό φθορισμού, καθώς αυτός επιδεινώνει την ημικρανία. Όπου κι αν εργάζεστε, φροντίστε
να κάνετε συχνά διαλείμματα από τον υπολογιστή, γιατί το μπλε φως μπορεί επίσης να είναι ένας εκλυτικός παράγοντας. Μια σωστά ρυθμισμένη, άνετη καρέκλα που επιβάλλει την καλή
στάση του σώματος και μια οθόνη στο ύψος των ματιών σάς εξασφαλίζουν ότι δεν θα καταπονείτε υπερβολικά τους μυς του κεφαλιού, του λαιμού και των ώμων σας σε καθημερινή βάση.
Δείτε έναν φυσιοθεραπευτή: Το ήπιο μασάζ της σπονδυλικής στήλης μπορεί να ανακουφίσει τους μυς και τα συμπιεσμένα νεύρα και να βελτιώσει την κυκλοφορία του αίματος. Αυτό είναι
σημαντικό για την ήπια ημικρανία, καθώς ο πόνος σχετίζεται με τη μη φυσιολογική ροή αίματος στις κρανιακές δομές.
Δοκιμάστε τον βελονισμό: Πολλές μελέτες έχουν εξετάσει τον αντίκτυπό του στις ημικρανίες και ορισμένες δείχνουν ότι ρυθμίζει την ερμηνεία του πόνου από το κεντρικό νευρικό
σύστημα. Σύμφωνα με μια ανασκόπηση έρευνας, που δημοσιεύθηκε το 2016 από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Cochrane, έξι συνεδρίες βελονισμού μπορούν να είναι αποτελεσματικές
για τη θεραπεία της ημικρανίας. Με μια εξατομικευμένη προσέγγιση έχετε τη δυνατότητα να αναπτύξετε ένα σχέδιο θεραπείας που θα σας ανακουφίσει και θα κάνει την ημικρανία διαχειρίσιμη, ώστε να μη χρειάζεται να ζείτε με τον φόβο της επόμενης κρίσης. Η διαχείριση της ημικρανίας απαιτεί στενή συνεργασία με τον γιατρό σας. «Είναι σημαντικό οι ασθενείς να αναζητούν τη φροντίδα ενός έμπιστου γιατρού που θα αφιερώσει χρόνο για να ακούσει και να αξιολογήσει το μοναδικό γι’ αυτούς ιστορικό των ημικρανιών τους», καταλήγει ο δρ Βικελής.
Η χρόνια ημικρανία σε αριθμούς
- 8% του ελληνικού ενήλικου πληθυσμού, δηλαδή περίπου 610.000, έχουν μειωμένη λειτουργικότητα λόγω ημικρανίας.
- 12,1% των γυναικών υποφέρουν από τις ημικρανίες λόγω ορμονών (3 φορές συχνότερα από απ’ ό,τι οι άντρες), ενώ μόλις το 3,8% των αντρών εμφανίζουν ημικρανίες.
74.000 Έλληνες υποφέρουν από χρόνια ημικρανία,
σύμφωνα με πρόσφατη πανελλαδική μελέτη της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας σε δείγμα 10.000 ατόμων.
Cover Photo: Δημήτρης Σκουλός
