Μια τοξική σχέση είναι συνήθως αμφίδρομη. Αλλά σε μια σχέση μητέρας-παιδιού, ο γονιός έχεο το μεγαλύτερο μέρος της συναισθηματικής ευθύνης, γι’ αυτό υπάρχουν πολύ περισσότερες τοξικές μαμάδες από τοξικές κόρες. Δεν είναι πάντα ξεκάθαρο πότε ένας γονέας ξεπερνά τα όρια, αλλά οι ειδικοί συμφωνούν ότι τα σημάδια ότι η μητέρα σου είναι τοξική μπορούν να εντοπιστούν στον τρόπο που σου μιλάει.
Όταν ένας γονέας είναι επιρρεπής στην τοξικότητα, έχει συχνά μία συλλογή από πληγωτικές φράσεις που λέει σε τακτική βάση. Πράγματα όπως «Γιατί απλά δεν μεγαλώνεις» ή «Δεν το είπα ποτέ αυτό» μπορεί να σου χτυπούν ένα καμπανάκι. Και αν είναι συνεχές το πρόβλημα, μπορεί να αρχίσει να επηρεάζει τη σχέση σου μαζί του, καθώς και το πώς αισθάνεσαι για τον εαυτό σου.
Αν και είναι λεπτή η γραμμή, μια τοξική σχέση δεν είναι πάντα συνώνυμη με τη συναισθηματική κακοποίηση, η οποία μπορεί επίσης να εμφανιστεί στις λέξεις που χρησιμοποιεί η μαμά σου. «Μια τοξική σχέση είναι μια δυναμική μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων όπου οι συναισθηματικές ανάγκες γενικά δεν ικανοποιούνται λόγω ζητημάτων που δεν έχουν καμία σχέση με το άλλο άτομο», λέει η ψυχολόγος Danielle Forshee, Psy.D, L.C.S.W.. Ενώ η τοξικότητα μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστεί, συχνά εξαρτάται από το πώς σε κάνει να νιώθεις κάποιο άλλο άτομο. «Η λέξη «τοξικό» σε μια σχέσης έχει να κάνει με το ότι η συμπεριφορά ενός ατόμου προκαλεί σοβαρές αρνητικές συναισθηματικές συνέπειες στο άλλο άτομο», λέει ο Elliot Pinsly, LMSW, αδειούχος κλινικός κοινωνικός λειτουργός. «Είτε σκόπιμα είτε υποσυνείδητα, «ένα τοξικό άτομο τείνει να είναι χειριστικό, απαιτητικό, υποτιμητικό και/ή εγωκεντρικό», λέει. Και μπορεί να σε αφήνει να νιώθεις πεσμένη και με ένα μεγάλο πλήγμα στην αυτοεκτίμησή σου.
Συχνά πονάει περισσότερο να συνειδητοποιείς ότι η μαμά σου είναι τοξική. Σύμφωνα με τον Pinsly, μπορεί να καταρρίψει την εικόνα του ποια ήλπιζες ότι θα μπορούσε να είναι. Αλλά είναι επίσης καλό, καθώς η γνώση μπορεί να διευκολύνει την αντιμετώπιση των λόγων της. «Μερικές φορές χρειάζεται να βάλουμε όρια, να βρούμε αποδοχή και αλλαγή, να ορίσουμε χρόνο και απόσταση ή να ανακατευθύνουμε τις ανάγκες μας στον εαυτό μας και να βρούμε θεραπεία», λέει η αδειοδοτημένη επαγγελματική σύμβουλος Rachel M. Abrman, MA, LPC.
Αν αναρωτιέσαι τι να κάνεις όταν η μαμά σου λέει πράγματα που σε ενοχλούν ή αν αναγνωρίζεις κάποιο από τα σχόλια που αναφέρονται παρακάτω στα λεγόμενα της, μπορεί να σε βοηθήσει να απευθυνθείς σε έναν θεραπευτή, μέντορα ή φίλο για υποστήριξη.
«Δεν το είπα ποτέ αυτό»
Αν η μαμά σου πάντα φωνάζει «Δεν το είπα ποτέ αυτό» κάθε φορά που θέλεις να μιλήσεις για κάτι σε πλήγωσε, θεώρησε το σημάδι τοξικότητας. Σύμφωνα με τον Pinsly, το gaslighting ή το να φαίνεται σαν να θυμάσαι κάτι λάθος, είναι μια κοινή τακτική που χρησιμοποιείται από τοξικούς ανθρώπους. «Ο στόχος είναι να σας κάνει να αμφισβητήσετε την πραγματικότητά σας και να μεταθέσουν την ευθύνη», λέει. Συχνά είναι ένας ύπουλος τρόπος για να ξεφύγουν λέγοντας ό,τι θέλουν χωρίς επιπτώσεις.
«Γιατί δεν μπορείς να το ξεπεράσεις;»
Δεν είναι ασυνήθιστο για μια τοξική μαμά να λέει κάτι σαν, «Λοιπόν, γιατί δεν μπορείς να το ξεπεράσεις;» κατά τη διάρκεια ενός καβγά ή όταν μιλάτε για δύσκολα πράγματα. Σύμφωνα με την Abrman, αυτό το είδος σχολίου είναι επώδυνο γιατί σε κάνει να αναρωτιέσαι αν είσαι αποδεκτή ή σεβαστή. Μπορεί επίσης να σε κάνει να αμφιβάλλεις για τη δική σου εμπειρία ή να αναρωτιέσαι αν πρέπει να νοιάζεσαι καν γι’αυτό που νιώθεις. Ο στόχος της μαμάς σου μπορεί να είναι να απομακρύνει την ευθύνη από τον εαυτό της, κάτι που μπορεί να κάνει επίτηδες ή υποσυνείδητα.
«Είσαι ακριβώς σαν [άλλο άτομο στην οικογένειά σου.]»
Η μαμά σου σε συγκρίνει συνεχώς με ένα δύσκολο ή δυσάρεστο μέλος της οικογένειας; Αν ναι, ο στόχος της μπορεί να είναι να σε χειραγωγήσει ώστε να πιστεύεις ότι είσαι λάθος κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας που την κάνει να «φαίνεται κακή», λέει ο Pinsly. Και αυτό δεν είναι δίκαιο ή εντάξει.
«Πρέπει να μεγαλώσεις και να το αντιμετωπίσεις»
Αν προσπαθήσεις να μιλήσεις με τη μαμά σου για κάτι που σε αγχώνει ή για ένα θέμα που σρ βαραίνει από το παρελθόν, ίσως να μην περιμένεις να πει, «Ωχ, μεγάλωσε». Αλλά σύμφωνα με την Abrman, αυτό ακριβώς κάνουν οι τοξικές μαμάδες. «Ό,τι και να ισχυριστεί η μαμά σου, είναι πολύ εντάξει να αφιερώσεις χρόνο για να επεξεργαστείς τα πράγματα πριν προχωρήσεις», λέει. Το να «μεγαλώσεις» ή να βάλεις τα πράγματα κάτω από το χαλί δεν θα σε βοηθήσει να προχωρήσεις γρηγορότερα, οπότε μην αφήσεις τα λόγια της να σε επηρεάσουν.
«Εσύ φταις»
Η ευθύνη είναι πάνω πάνω στις πιο χαρακτηριστικές τοξικές συμπεριφορές. Και είναι ακόμη πιο επώδυνο σε μια σχέση μητέρας-παιδιού. Σύμφωνα με την αδειούχο θεραπεύτρια γάμου και οικογένειας Sara Stanizai, LCSW, είναι ιδιαίτερα τοξικό αν η μαμά σου σε κατηγορεί για τα προσωπικά της προβλήματα. «Αυτό σε βάζει στη θέση να είσαι υπεύθυνος για τον γονέα σου, ενώ στην πραγματικότητα είναι το αντίστροφο», λέει η Stanizai. Εάν η μητέρα σου σε κατηγορεί ενεργά για κάτι που έκανε, όλα τα σημάδια δείχνουν τοξικότητα.
«Γιατί δεν τα πήγες καλύτερα;»
Η μαμά σου πρέπει να είναι η μεγαλύτερη θαυμάστρια σου, όχι ο μεγαλύτερος επικριτής σου. «Αν λοιπόν αναρωτιέσαι συνεχώς, «Γιατί η μαμά μου δεν είναι ποτέ περήφανη για μένα;» ή «Γιατί η μαμά μου θέλει να είμαι κάποιος που δεν είμαι;» τότε ίσως είναι καιρός να κάνεις ένα βήμα πίσω και να επαναξιολογήσεις τη σχέση σας», λέει η Stanizai. Είναι πιθανό η μαμά σου να ξεκίνησε αυτή την τοξική συμπεριφορά όταν ήσουν στο σχολείο, αλλά δεν είναι ασυνήθιστο να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή καθώς μοιράζεσαι μαζί της τα ορόσημα της καριέρας και της ζωής σου. Είτε έτσι είτε αλλιώς, θα νιώθει κι εκείνη απαίσια να αντιδρά αρνητικά στα σκαμπανεβάσματα της ζωής σου.
«Γιατί περνάς τόσο πολύ χρόνο μαζί τους και όχι με εμένα;»
Όσο αφορά το θέμα των ορίων, είναι σημαντικό να κατανοήσεις όλους τους τρόπους με τους οποίους η μαμά σου μπορεί να επιδείξει αυτά τα τοξικά χαρακτηριστικά. Αν θέλει να την συμπεριλάβεις στην κοινωνική σου ζωή, για παράδειγμα, αυτό είναι ένα μεγάλο red flag. Υπάρχει και μια λέξη για αυτό: εμπλοκή. «Είναι εμπλοκή όταν η μαμά σου δυσκολεύεται να σου επιτρέψει να έχεις τη δική σου ζωή έξω από αυτήν», λέει η ψυχολόγος Δρ. Danielle Forshee, PsyD, LCSW. Ανεξάρτητα από το πόσο δεμένες είστε οι δυο σας, πρέπει να έχεις τη δική σας ζωή και τον δικό σου κοινωνικό χώρο. Αν δεν μπορεί να το δεχτεί αυτό, είναι κακό σημάδι.
«Είσαι τόσο χαζή μερικές φορές!»
Αυτό μπορεί να φαίνεται προφανές και μόνο διαβάζοντάς το, αλλά για πολλούς ανθρώπους, μπορεί να είναι δύσκολο να παρατηρήσουν ότι οι προσβολές είναι πραγματικά επιβλαβείς, όχι απλώς πείραγμα με παιχνιδιάρικη διάθεση. «Ο γονέας που μαλώνει ή επιπλήττει λεκτικά ένα ενήλικο παιδί σε τακτική βάση, είναι τοξικός», λέει ο κλινικός ψυχολόγος Joshua Klapow, Ph.D. Αυτό είναι επίσης το σημείο που η γραμμή μπορεί να σβήσει μεταξύ της τοξικότητας και της πραγματικής κακοποίησης. «Γίνεται συναισθηματική κακοποίηση όταν υπάρχει δολοφονία χαρακτήρων και υποτιμήσεις που συνεχίζονται παρά τις προσπάθειές σας να επικοινωνήσετε πώς σας επηρεάζουν», λέει η Forshee.
Cover photo: istockphoto.com
