Έχεις την αίσθηση ότι οι φίλοι σου μιλούν για σενα πίσω από την πλάτη σου; Ή μήπως όταν μπαίνεις σε ένα δωμάτιο αναρωτιέσαι αν κάθε άτομο είναι κρυφά θυμωμένο μαζί σου; Ενώ μπορεί να έχεις αντιμετωπίζει ήπια ζητήματα ψυχικής υγείας όπως η ευαισθησία, ή η υπερανάλυση, θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο: μια συναισθηματική κατάσταση που ονομάζεται “υπερβολική επαγρύπνηση” ή υπερεπαγρύπνηση.
Τι είναι η υπερβολική επαγρύπνηση;
Ορίζεται από το Counselling Directory ως “μια αυξημένη κατάσταση διέγερσης, άγχους ή ευαισθησίας σε ορισμένα αισθητηριακά ερεθίσματα” και χαρακτηρίζεται από έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, άγχος και παρορμητική συμπεριφορά. Με άλλα λόγια, μπορεί να αισθάνεσαι διαρκώς σε επιφυλακή και να έχεις εξαιρετική επίγνωση των σκέψεων και των συναισθημάτων των άλλων γύρω σου.
“Μπαίνουμε σε κατάσταση υπερεπαγρύπνησης όταν φοβόμαστε”, εξηγεί η Jordan Vyas-Lee στο Stylist, ψυχοθεραπεύτρια και συνιδρύτρια της κορυφαίας κλινικής ψυχικής υγείας Kove. “Φέρνει τις αισθητηριακές εισροές σε μια αυξημένη κατάσταση επίγνωσης και ο εγκέφαλος αρχίζει να σαρώνει ημιαυτόματα για απειλές. Στην πιο σοβαρή της μορφή, συνοδεύεται από ένα αίσθημα πρωτόγονου φόβου”.
Πώς επηρεάζει την συναισθηματική μας ευημερία;
Η υπερβολική επαγρύπνηση είναι στην πραγματικότητα μέρος της έμφυτης ανθρώπινης αντίδρασής μας στην απειλή, ένα εξελικτικό κατάλοιπο από την εποχή που έπρεπε να έχουμε συνεχή επίγνωση του επικίνδυνου περιβάλλοντος γύρω μας. Στη σύγχρονη εποχή, ωστόσο, όπου σπάνια βρισκόμαστε σε κάτι περισσότερο από έναν ήπιο κίνδυνο, έχει γίνει περισσότερο εμπόδιο παρά βοήθεια. Όταν το μόνο που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι συγκρούσεις στον εργασιακό χώρο ή οικογενειακά δράματα, αυτό μας αφήνει κάπως συναισθηματικά υπερβολικά προετοιμασμένους, γεγονός που οδηγεί στο να βρισκόμαστε διαρκώς στην τσίτα.
“Η υπερ-επιφυλακτικότητα αυξάνει την επίγνωσή μας για τα πράγματα για τα οποία τείνουμε να ανησυχούμε”, λέει η Vyas-Lee, οδηγώντας μας στην υπερβολική αναζήτηση λεπτών απειλών. Ένα περίοεργο βλέμμα ή ένα αιχμηρό σχόλιο μετατρέπεται σε προσωπική βεντέτα- μια μικρή παρεξήγηση μετατρέπεται σε τεράστια έκρηξη. “Οι κοινωνικά ανήσυχοι άνθρωποι θα δώσουν υπερβολική προσοχή στις εκφράσεις του προσώπου των άλλων αναζητώντας τις κρίσεις που φοβούνται”, εξηγεί, “γεγονός που οδηγεί τους ανθρώπους να αποδίδουν λανθασμένα τα διφορούμενα σήματα των άλλων ως απειλητικά”.
Αλλά ενώ πρόκειται για μια απολύτως φυσιολογική αντίδραση, η υπερβολική επαγρύπνηση , ειδικά όταν συνδυάζεται με άγχος, τείνει να διαστρεβλώνει την υποκειμενική μας πραγματικότητα και έτσι μπορεί να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο παράνοιας και άγχους. “Τελικά μας κάνει να ψάχνουμε και να βρίσκουμε απειλές εκεί που πιθανότατα δεν υπάρχουν, αναφέρει η Vyas-Lee.
@your_pocket_therapist Save for the next time someones in a bad mood #hypervigilance #therapy #mentalhealth ♬ Calm Down – Rema
Πώς μπορούμε λοιπόν να αποφύγουμε την παγίδα της υπερβολικής επαγρύπνησης;
Όπως είναι αναμενόμενο, ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγεις την υπερβολική επαγρύπνηση είναι να παρατηρείς ό,τι συμβαίνει. “Το να χαρακτηρίσουμε αυτό που συμβαίνει ως υπερεπίγνωση και άγχος και όχι ως πραγματικότητα μπορεί να είναι μια καλή αρχή για να πάρουμε κάποια απόσταση από τους φόβους μας”, λέει η Vyas- Lee, καθώς μπορεί να είναι πιο εύκολο να ερμηνεύσουμε τις αγχώδεις ανησυχίες μας με έναν μη απειλητικό τρόπο αν το κάνουμε.
“Δεύτερον, μπορεί να θέλετε να ασχοληθείτε με κάποιο είδος στρατηγικής γείωσης”, λέει. “Η υπερβολική επαγρύπνηση βάζει τον εγκέφαλο σε κατάσταση υπερδιέγερσης συνεπώς διάφορες τεχνικές χαλάρωσης μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν. Το να στρέψεις την προσοχή σου σε κάτι μη απειλητικό και να εστιάσεις πολύ έντονα σε αυτό μπορεί να βοηθήσει να μετατοπιστεί το μυαλό από τη λειτουργία του άγχους.
“Η ελεγχόμενη, προσεκτική αναπνοή λειτουργεί καλά, ή το να μετρήσετε για παράδεγιμα πόσα μαύρα παπούτσια μπορείτε να δείτε στο μετρό θα πάρει την προσοχή σας από τα φοβισμένα ερεθίσματα και να καταπραΰνει τα συστήματα απειλών του εγκεφάλου”.
