Κανείς δεν είναι μπορεί να αντισταθεί στο δελεαστικό junk food. Ίσως λόγω έλλειψης χρόνου που δε σε βοηθάει να μαγειρεύεις όσο συχνά θα ήθελες ή ίσως γοητευόμαστε απο τη γεύση της σοκολάτας ή του ψητού κρέατος όταν περνάμε έξω απο μια patisserie ή ένα εστιατόριο.
Δεν είναι τυχαίο ούτε κατακριτέο. Το πρόχειρο φαγητό έχει σχεδιαστεί γιαυτό ακριβώς το λόγο. Για να είναι νόστιμο, άνετο και βολικό. Μπορεί να σου δώσει απο το πουθενά μια άμεση αίσθηση ευφορίας και να σου φτιάξει τη διάθεση.
Δεν παύει όμως να είναι η χειρότερη επιλογή που μπορείς να κάνεις. Τα φτηνά, επεξεργασμένα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες έχουν τροφοδοτήσει μια επιδημία παχυσαρκίας τα τελευταία 30 χρόνια. Σίγουρα δεν χρειαζόμαστε υπενθύμιση για τις κακές επιπτώσεις της διατροφής με junk food, αλλά γιατί να μας είναι τόσο δύσκολο να αντισταθούμε σ’ αυτό;
Πολλές θερμίδες
Η υψηλή αναλογία ζάχαρης, λίπους και αλατιού καθιστά το γρήγορο φαγητό ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό σύστημα παράδοσης θερμίδων. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ αποτελεσματικό. Οι γιατροί συνιστούν να καταναλώνουμε περίπου 2.000 θερμίδες την ημέρα, αλλά μπορείς εύκολα να το πετύχεις τρώγοντας μόνο ένα μεγάλο burger απο την αγαπημένη σου εταιρεία fast food.
Ο πρωτόγονος εγκέφαλος
Αλλά ένα σκληρό τέχνασμα της φύσης σημαίνει ότι είμαστε αβοήθητοι όταν αντιμετωπίζουμε αυτά τα θερμιδικά τέρατα. Αυτό συμβαίνει επειδή το πρωτόγονο μέρος του εγκεφάλου μας είναι έτοιμο να αναζητήσει τέτοια τρόφιμα, επειδή είναι, εξελικτικά, σπάνια στη φύση. Το πρόβλημα είναι, τον 21ο αιώνα, το αντίθετο ισχύει. Τα φθηνά, πυκνά θερμικά, μεταποιημένα τρόφιμα είναι πιο άφθονα και προσιτά απο ποτέ.
Δυστυχώς, ενώ αυτά τα τρόφιμα περιέχουν πολλές θερμίδες, συχνά έχουν πολύ χαμηλότερα επίπεδα ινών, νερού και μετάλλων σε σύγκριση με τα φυσικά τρόφιμα. Ακόμα και οι λεγόμενες «υγιεινές» επιλογές από εστιατόρια γρήγορου φαγητού είναι συνήθως γεμάτες θερμίδες. Αυτό είναι γνωστό ως επίδραση φωτοστέφανο (Health halo effect) στην υγεία.
Εάν μπορούσαμε απλώς να φάμε μια μικρή ποσότητα από αυτά τα τρόφιμα, δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να ανησυχούμε. Αλλά το να τρώμε τόσο μικρό μέρος δεν κάνει το στομάχι μας να αισθάνεται γεμάτο. και έτσι, ο εγκέφαλός μας συνεχίζει να απαιτεί περισσότερο φαγητό.
Αμετάβλητα, αυτό οδηγεί στην κατανάλωση περισσότερης ενέργειας από ό, τι χρειαζόμαστε. ακόμα και όταν δεν αισθανόμαστε πολύ γεμάτοι. Έτσι, όσο πιο πλούσια είναι τα γεύματά μας, τόσο πιο πιθανό είναι να τρώμε περισσότερο απ’όσο χρειαζόμαστε.
Η κούραση
Τείνουμε να λαχταρούμε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά / ζάχαρη όταν πιέζουμε τα διανοητικά μας όρια. Αυτό συμβαίνει επειδή σε τέτοιες στιγμές ο εγκέφαλός μας χρειάζεται περισσότερη ενέργεια. Ένα απλό γεγονός που το επιβεαιώνει είναι η έλλειψη ύπνου, η οποία καταστρέφει την ικανότητα του οτγανισμού να ρυθμίζει την όρεξη. Οι ορμόνες της πείνας και τα χημικά επιβράβευσης που προκαλούνται από την έλλειψη ύπνου μπορούν να οδηγήσουν σε υπερβολική κατανάλωση φαγητού και σε πολύ κακές διατροφικές επιλογές.
Στρες
Ένας άλλος παράγοντας που μας κάνει να λαχταρούμε πρόχειρο φαγητό είναι το άγχος. Ενώ το βραχυπρόθεσμο στρες μπορεί να μας κόψει την όρεξη, εάν το στρες παραμένει, το σώμα απελευθερώνει μια ορμόνη που ονομάζεται κορτιζόλη, η οποία μπορεί να αυξήσει σε πολύ υψηλά επίπεδα την όρεξη. Όταν το άγχος σου κολλήσει στη θέση «on», τα επίπεδα της κορτιζόλης παραμένουν αυξημένα οδηγώντας σε ανθυγιεινές επιθυμίες φαγητού.
Είναι προφανές ότι το γρήγορο φαγητό προσδίδει μια αίσθηση ικανοποίησης όταν καταναλώνεται αλλά έχει όμως και πολλούς και διαφορετικούς τρόπους να μας βάζει σε πειρασμό.
Χημικές ουσίες «επιβράβευσης»
Ο βασικός λόγος για αυτό είναι απλός: τα fast food είναι πλούσια σε θερμίδες. Οι εγκέφαλοί μας θέλουν να συγκρατούν πολλές θερμίδες. και ανταποκρίνονται σε αυτές απελευθερώνοντας διάφορες ορμόνες που μας κάνουν να αισθανόμαστε καλά, όπως σεροτονίνη, νορ-επινεφρίνη, και ορισμένα οπιούχα. Αυτό μειώνει αμέσως το άγχος και βελτιώνει τη διάθεσή μας. Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπος επηρεάζουν πράγματι τον εγκέφαλο με παρόμοιο τρόπο που το κάνουν ορισμένα φάρμακα. Αυτό εξηγεί περεταίρω την «εθιστική» φύση των γρήγορων φαγητών.
Υφή, γεύση και αίσθηση
Συσκευασμένα φαγητά και σνακ δημιουργούνται επίσης στοχευμένα, έτσι ώστε να έχουμε αρκετή υφή και γεύση από κάθε μπουκιά για να προκαλέσουμε τις αισθήσεις μας. Αυτό όμως, δεν είναι αρκετό για να μας κάνει να νιώσουμε γεμάτοι.
Σκεφτείτε για παράδειγμα, έναν συνδυασμό απο τραγανό Oreo με κρεμώδη γέμιση, πατατάκια που λιώνουν στο στόμα σου, μια δροσιστική κόλα ή την αξέχαστη γεύση μιας τηγανητής πατάτας. Αυτά τα σνακ μας προσφέρουν ένα μείγμα αισθήσεων και γεύσεων που μας κάνουν να επιστρέφουμε για περισσότερα χωρίς να ενιώθουμε απαραίτητα χορτασμένοι απο αυτά.
Ο δημοσιογράφος Mark Schatzker, ο οποίος εξερεύνησε τη βιομηχανία της γεύσης στο βιβλίο του The Dorito Effect, υποστηρίζει ότι η κρίση υγείας της Αμερικής οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αποσύνδεση μεταξύ διατροφής και γεύσης και από στις προσπάθειες που έχει αφιερώσει η βιομηχανία επιστήμης τροφίμων για να τελειοποιήσει τις εθιστικές ιδιότητες του πρόχειρου φαγητού.
Σε κάθε περίπτωση, αντιλαμβανόμαστε πως δεν είναι πολύ εύκολο – ακόμη και βιολογικά- να ξεφύγουμε απο τον φαύλο κύκλο του κακής ποιότητας πρόχειρου φαγητού. Δεν είναι όμως και ακατόρθωτο. Με συνέπεια και πρόγραμμα όλα είναι δυνατά. Και αν το πάρεις λίγο πιο προσωπικά, ίσως καταλάβεις πως το φαγητό αυτό είναι στοχευμένα κακό και εύκολο και φθηνό. Γιατί να επιλέγεις πάντα την εύκολη αλλά επιβλαβή για την υγεία σου λύση;
