της Αλεξίας Σβώλου.
Φωτογραφία: Kargina Kseniya
Παρότι η διάγνωση ενός καρκίνου αποτελεί ισχυρό σοκ, στη χώρα µας ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 70.000 νέα περιστατικά από όλες τις µορφές της ασθένειας, ενώ από αυτά περισσότερα από 7.200 αφορούν τον καρκίνο του µαστού. Ωστόσο στο συγκεκριµένο νόσηµα η Ογκολογία έχει να επιδείξει ένα success story δίχως προηγούµενο. Αυτή η ιστορία επιτυχίας που ξεκίνησε από τα µέσα της δεκαετίας του ‘80 δείχνει, στη δύσκολη εποχή της πανδηµίας, ότι η επιστήµη µπορεί να νικήσει κάθε «εχθρό».
Όπως εξηγεί ο Αλέξανδρος Αρδαβάνης, παθολόγος-ογκολόγος, διευθυντής-επιστηµονικά υπεύθυνος του Ά Παθολογικού – Ογκολογικού Τµήµατος του νοσοκοµείου Άγιος Σάββας, παρόλο που τα περιστατικά καρκίνου του µαστού τα τελευταία χρόνια αυξάνονται θεαµατικά, η θνησιµότητα µειώνεται κατά πολύ, µε τους ογκολόγους να έχουν στη διάθεσή τους ένα δοκιµασµένο στον χρόνο «οπλοστάσιο», αλλά και νέα µέσα για δύσκολες µορφές, όπως είναι ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του µαστού (µια µορφή για την οποία µέχρι πρότινος δεν υπήρχε θεραπεία και στην οποία τα καρκινικά κύτταρα είναι τριπλώς αρνητικά στην παρουσία συγκεκριµένων υποδοχέων.
Γενικά η αντιµετώπιση είναι πιο εύκολη αν τα καρκινικά κύτταρα είναι θετικά σε συγκεκριµένους υποδοχείς, γιατί έχουν αναπτυχθεί φάρµακα γι’ αυτή την περίπτωση). Στη θεραπευτική αντιµετώπιση πρωταγωνιστούν τα µονοκλωνικά αντισώµατα -που όλοι γνωρίσαµε από την πανδηµία του κορονοϊού- ενώ η πρόοδος που συντελέστηκε στο ερευνητικό πεδίο της Covid-19 αναµένεται να ανοίξει νέους δρόµους στην ανοσοθεραπεία, η οποία αποτελεί το «βαρύ πυροβολικό» για την αντιµετώπιση, ακόµη και τη λειτουργική ίαση πολλών µορφών καρκίνου.
Προληπτικές εξετάσεις και γονιδιακά τεστ
Μεγάλη πρόοδος έχει συντελεστεί και στην πρόληψη του κληρονοµικού καρκίνου του µαστού, των ωοθηκών και άλλων οργάνων, µε τη χρήση των γονιδιακών εξετάσεων BRCA1 και BRCA2, που ο γυναικείος πληθυσµός γνώρισε µέσα από την προσωπική ιστορία και την περιπέτεια υγείας της ηθοποιού Angelina Jolie. Εξίσου σηµαντικές είναι οι γονιδιακές εξετάσεις Oncotype DX και Mammaprint στην αρχική αξιολόγηση και την πρόβλεψη των αναγκαίων συµπληρωµατικών χειρισµών µετά τη χειρουργική αφαίρεση των όγκων, µε τον Αλέξανδρο Αρδαβάνη να υπογραµµίζει ότι η θεραπεία του HER2-θετικού καρκίνου του µαστού (η κατεξοχήν µορφή ορµονοεξαρτώµενου καρκίνου) παραµένει το µεγαλύτερο επιστηµονικό επίτευγµα της Ογκολογίας. Κάθε µικρή νίκη ενάντια στον καρκίνο του µαστού ισοδυναµεί µε ένα µήνυµα ελπίδας για εκατοµµύρια γυναίκες σε όλο τον κόσµο. Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα επικεντρώθηκε στις δύσκολα αντιµετωπίσιµες µορφές της ασθένειας, επιτυγχάνοντας εξαιρετικά αποτελέσµατα σε περιπτώσεις που µέχρι πρότινος θεωρούνταν σχεδόν καταδικασµένες, και δίνοντας ελπίδα ακόµη και σε γυναίκες οι οποίες πάσχουν από µεταστατική νόσο.
Συνολικά, από τις γυναίκες που θα ασθενήσουν από καρκίνο του µαστού µία στις τρεις θα έχει την ατυχία να εµφανίσει µετάσταση έπειτα από κάποια χρόνια. Ωστόσο, τα καινούρια στοχευµένα φάρµακα και τα νέα µονοκλωνικά αντισώµατα εξασφαλίζουν µεγαλύτερο προσδόκιµο επιβίωσης και σε αυτές τις περιπτώσεις. Επίσης, στην πρόληψη βοηθούν οι εξελιγµένες διαγνωστικές τεχνικές της µαγνητικής µαστογραφίας και της ψηφιακής τοµοσύνθεσης. Πρόκειται για προηγµένες τεχνολογικά εξετάσεις, οι οποίες µπορούν να αντικαταστήσουν τη διενέργεια του συµπληρωµατικού υπερήχου σε γυναίκες που η ψηφιακή µαστογραφία δεν δίνει ξεκάθαρα ευρήµατα, όπως συµβαίνει σε εκείνες που έχουν πυκνό µαστό.
«Ναυαρχίδα» του προ-ασυµπτωµατικού ελέγχου στον καρκίνο του µαστού παραµένει η ψηφιακή µαστογραφία, στην οποία πρέπει να υποβάλλονται ετησίως οι γυναίκες ηλικίας από 40 έως και 70 ετών, όπως επισηµαίνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (ΕΑΕ) Ευάγγελος Φιλόπουλος, διευθυντής της Κλινικής Μαστού στην Ευρωκλινική Αθηνών. Σε µεγαλύτερες ηλικίες η εξέταση µπορεί να γίνεται και ανά διετία, αλλά οι νεότερες γυναίκες είναι σηµαντικό να µην την παραµελούν, καθώς η χώρα µας δεν διαθέτει ακόµα Αρχείο Νεοπλασιών και Μητρώα Ασθενών µε καρκίνο. Χωρίς αυτά δεν είναι δυνατή η επεξεργασία δεδοµένων που θα µας βοηθούσαν να παρέµβουµε έγκαιρα για τη βελτίωση της δηµόσιας υγείας.
Η ψυχική ενδυνάµωση σε πρώτο πλάνο
Σε ότι αφορά την ψυχολογία της ασθενούς, ο πρόεδρος της ΕΑΕ Βαγγέλης Φιλόπουλος τονίζει ότι ο καρκίνος του µαστού είναι µια νόσος που πλήττει τη γυναίκα, αλλά κάνει ολόκληρη την οικογένεια να υποφέρει. Η ολιστική αντιµετώπισή του, µε την ψυχική ενδυνάµωση της ασθενούς σε πρώτο πλάνο, αποτελεί µονόδροµο για να στηριχθεί η ίδια, που δίνει τη µάχη, αλλά ταυτόχρονα έχει ανοιχτά στη ζωή της κι άλλα µέτωπα, όπως το να µεγαλώσει τα παιδιά της και να τα δει να γίνονται ευτυχισµένοι και πετυχηµένοι ενήλικες. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει πολύ τόσο η νοσοκοµειακή όσο και η εξω-νοσοκοµειακή φροντίδα της ασθενούς µε καρκίνο του µαστού και κατ’ επέκταση µε γυναικολογικούς καρκίνους, όπως του τραχήλου της µήτρας και των ωοθηκών, καθώς έχουν δηµιουργηθεί δοµές που αγκαλιάζουν την πάσχουσα και της προσφέρουν διατροφική συµβουλευτική, µουσικοθεραπεία, χοροθεραπεία κ.ά., ώστε να διατηρήσει την αισιοδοξία της.
Όπως εξηγεί ο Βαγγέλης Φιλόπουλος, η καλή ψυχολογία είναι το συστατικό-κλειδί που κάνει τη θεραπεία να δουλεύει καλύτερα: «Μπορεί η ψυχολογία να µη σε γιατρεύει από µόνη της, σίγουρα, όµως, βοηθάει στον τρόπο που το σώµα σου ανταποκρίνεται στην αγωγή». Στην Αθήνα, στην πλατεία Ρηγίλλης, εδώ και τρία χρόνια λειτουργεί η πρώτη εξω-νοσοκοµειακή δοµή όπου γυναίκες µε εµπειρία καρκίνου του µαστού ή άλλου γυναικολογικού καρκίνου µπορούν να κάνουν από pilates και yoga µέχρι χορό, µακιγιάζ, αισθητική προσώπου, ό,τι τους φτιάχνει τη διάθεση και τις βοηθά να νιώσουν πιο όµορφες και πιο ισχυρές, ώστε να ανασυντάξουν τις δυνάµεις τους. Παράλληλα, υπάρχουν δράσεις οι οποίες χορηγούνται από φαρµακευτικές εταιρείες, όπως η πανελλαδική πρωτοβουλία «Είσαι γυναίκα, είσαι δύναµη» της Novartis Hellas, που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να παρακολουθήσουν εργαστήρια εικαστικών, µαγειρικής, αισθητικής, personal training, ώστε να ενδυναµωθούν. Παράλληλα, το ογκολογικό νοσοκοµείο Άγιοι Ανάργυροι της Κηφισιάς είναι το πρώτο που αποκτά ενδονοσοκοµειακό χώρο µε χρώµα, αισθητική και zen ατµόσφαιρα, ώστε οι ασθενείς να ξεφεύγουν από τη θεραπευτική ρουτίνα διαβάζοντας, βλέποντας ταινίες, ζωγραφίζοντας ή κάνοντας άλλες χαλαρωτικές δραστηριότητες, αφού στο συγκεκριµένο νοσοκοµείο εγκαινιάστηκε το πρώτο κέντρο ψυχικής υγείας για ογκολογικούς ασθενείς.
Η πρόληψη τον καιρο της πανδηµίας
Αν αυτά αποτελούν τη θετική όψη του νοµίσµατος, υπάρχει και η αρνητική, που έχει σχέση µε τη µεγάλη παράπλευρη απώλεια της πανδηµίας: το γεγονός ότι το σύστηµα υγείας επικεντρώθηκε µόνο στον κορονοϊό, µε συνέπεια η πρόληψη των ογκολογικών ασθενειών και όλων των χρόνιων νοσηµάτων να περάσει στο περιθώριο. Κατά τη διάρκεια της πανδηµίας, εκατοµµύρια γυναίκες σε όλο τον κόσµο, και µαζί τους πολλές Ελληνίδες, σταµάτησαν τις προληπτικές εξετάσεις που θα έπρεπε να κάνουν. Αν όµως η καθηµερινότητά µας στα χρόνια του κορονοϊού άλλαξε, ο καρκίνος δεν άλλαξε ούτε µπορεί να περιµένει. Στο πρώτο κύµα της πανδηµίας, σύµφωνα µε τα στοιχεία του Αµερικανικού CDC, οι νέες διαγνώσεις καρκίνου µειώθηκαν κατά 36%, γεγονός που µπορεί να σηµαίνει µόνο ένα πράγµα: ότι ένας στους τρεις ογκολογικούς ασθενείς δεν πήγε στον γιατρό να διαγνωστεί. Αυτό είναι ένα σφάλµα που πρέπει και µπορούµε να διορθώσουµε, σηµειώνει ο Βαγγέλης Φιλόπουλος.
