Συνεχώς τσεκάρουμε το Instagram μας και παρατηρούμε τα stories των φίλων και γνωστών μας καρέ-καρέ καθημερινά. Αν σου έλεγαν μια δεκαετία πριν πως αυτοί οι μικροί κύκλοι μπορούν να παραχωρήσουν μια πλήρη εικόνα απο την καθημερινότητα και τη ζωή των άλλων, τότε σίγουρα θα το θεωρούσες τουλάχιστον creepy.
Τα τελευταία χρόνια τα Instagram stories έχουν κατακτήσει την πρώτη θέση στα Social Media, με 24ωρη βάρδια χωρίς ρεπό που σου τραβάει την προσοχή κάθε ώρα και στιγμή της ημέρας. Ίσως αν το σκεφτείς, η προσοχή που αφιερώνεις σε αυτά να καταλαμβάνουν πολύ μεγαλύτερο χρόνο απ’όσο νόμιζες.
Σε ένα κόσμο που η φράση “Είδες το story μου;” είναι ό,τι πιο συχνό ακούμε, σίγουρα πρέπει να αναρωτηθούμε τι συμαίνει με τα Instagram stories και την απόλυτη -εώς και ενοχλητική- ένταξή τους στη ζωή μας;
Το story πίσω από τα stories
Όταν πρωτοεμφανίστηκαν τα stories, τον Αύγουστο του 2016, μέσα σε 1 χρόνο το Instagram απέκτησε περισσότερους απο 150 εκατομμύρια χρήστες, που ανέβαζαν και έβλεπαν αντίστοιχα stories σε καθημερινή βάση. Ως το τέλος του 2017, ο αριθμός αυτός διπλασιάστηκε.
Βλέποντας αυτά τα νούμερα θεωρούμε πως ήταν απλά ένα trend με μεγάλη απήχηση, όμως με το που φτάσαμε στο 2021, περισσότεροι από μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι αλληλεπιδρούν καθημερινά με τα stories στην πλατφόρμα. Αντιλαμβανόμαστε πια πως έχουμε εισέλθει σε μια νέα εποχή όπου το ανθρώπινο συναίσθημα και το να μοιράζεσαι προσωπικές εμπειρίες εμπλέκεται και συμπορεύεται με στρατηγικά διαμορφωμένες custom made διαφημίσεις που σε ωθούν μέρα με τη μέρα στην κατανάλωση οποιουδήποτε προϊόντος.
Αυτή η συνειδητοποίηση μας ωθεί να αναρωτηθούμε, ποιός έχει τελικά το πάνω χέρι;
Εκτός από τις εθιστικές ιδιότητες των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης που οι περισσότεροι γνωρίζουν ήδη, οι ιστορίες Instagram τροφοδοτούν σε μεγάλο βαθμό τα επίπεδα καταναγκασμού.
«Οι ιστορίες Instagram λειτουργούν λίγο σαν τα επεισόδια του Netflix, που και σε αυτά, είμαστε “υποχρεωμένοι” να παρακολουθήσουμε το επόμενο. Το γεγονός ότι είναι γρήγορα και σύντομα τα καθιστά ακόμη πιο συναρπαστικά για να τα παρακολουθεί κανείς το ένα μετά το άλλο», λέει ο Δρ. Raffaello Antonino, ψυχολόγος συμβουλευτικής ψυχολογίας και κλινικός διευθυντής και ιδρυτής του Therapy Central.
Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι πως αυτό το περιεχόμενο έχει σχεδιαστεί ειδικά για να μας απομακρύνει από τις ευθύνες της πραγματικότητας πολυ γρηγορότερα απο κάθε άλλη κοινωνική επιρροή.
Ο πειστικός σχεδιασμός (persuasive design) είναι μια πρακτική που βασίζεται στην ψυχολογία των χρηστών και επικεντρώνεται στην επιρροή που ασκείται στην ανθρώπινη συμπεριφορά μέσω των χαρακτηριστικών ή του σχεδιασμού ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Χρησιμοποιείται ευρέως από τον τομέα της δημόσιας υγείας έως το ηλεκτρονικό εμπόριο.
«Οι εταιρείες μπορεί να μην συνειδητοποιούν ότι έχουν δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο όπου, όπως με τον εθισμό στα ναρκωτικά, ο χρήστης καταλήγει είτε να καταστρέφεται από την ουσία είτε να στρέφεται ολοκληρωτικά εναντίον της», λέει ο Antonino. Μια έρευνα που έγινε στο Facebook αποκάλυψε ότι οι άνθρωποι αισθάνονται ότι μπορούν να είναι πιο αυθεντικοί, εφόσον το περιεχόμενο στις ιστορίες τους εξαφανίζεται μετά από 24 ώρες, εκτός εάν αποθηκευτεί σε ένα highlight.
Γιατί δείχνουμε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για τις ζωές των άλλων;
Ανταλλάσσοντας απαντήσεις με ιστορίες άλλων, έχουμε γίνει «φίλοι στο Διαδίκτυο» με άτομα που πρακτικά ίσως να μην έχουμε γνωρίσει ποτέ. Τα stories είναι μέρος της καθημερινής μας συνήθειας πια. Αφότου έχουμε δει τις ημερήσιες δραστηριότητες περίπου 86 ατόμων, πιάνουμε τους εαυτούς μας να βλέπουμε ξανά τη δική μας ιστορία.
Έπειτα βλέπουμε ποιός κοιτάει εμάς και τέλος έρχεται η τραγική στιγμή που αναρωτιόμαστε τι θα σκεφτόταν ο καθένας απο αυτούς για τη δική μας ζωή. Και μπορεί να μην το έχουμε αντιληφθεί αλλά όταν το εκφράζουμε τείνει να γίνεται πραγματικότητα. Αυτή η κοινωνική πίεση θα σε κατατάξει άμεσα σε μια κοινωνική κατηγορία, σε ένα στυλ με μια “ταμπέλα”. Και πάλι το “Τι θα πουν οι άλλοι” παίρνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μας και ορίζει τις αποφάσεις μας.
Η ίδια έρευνα στο Facebook, έδειξε πως ένας απο τους πιο βασικούς λόγους που χρησιμοποιούμε τα Ig stories είναι για να βλέπουμε τι κάνουν οι άλλοι. Τα αποτελέσματα μάλιστα αναφέρουν πως μας ελκύει περισσότερο το live και οχι το επεξεργαμένο περιεχόμενο.
Η θεωρία Looking-Glass Self έχει αναπτυχθεί το 1902 απο έναν κοινωνιολόγο που ονομαζόταν Charles Cooley, ο οποίος υποστήριζε πως αναπτύσσουμε μια ιδέα για τον εαυτό μας μέσω του να παρατηρούμε τις αντιδράσεις και το πως μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι.
Ουσιαστικά, δημοσιεύουμε στιγμιότυπα της ζωής μας για να ενισχύσουμε την ταυτότητά μας. «Αυτό έχει τη δυνατότητα να μας κρατήσει κολλημένους σε έναν φαύλο κύκλο όπου αισθανόμαστε ότι ο μόνος τρόπος να ανεβάσουμε την αξιοπιστία και την εικόνα μας είναι να συνεχίσουμε να δημοσιεύουμε την «τέλεια »προβολή του εαυτού μας», λέει ο Antonino.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος στην ψυχική μας υγεία;
Σε ό,τι αφορά την ψυχική μας υγεία, τα stories του Instagram συμβάλουν σημαντικά στην αύξηση του στρές και της κατάθλιψης. Ειδικά τα φίλτρα που χρησιμοποιούμε μπορούν να μας οδηγήσουν σε ατελείωτες ώρες σύγκρισης με το πως θα μπορούσαμε- ή θα θέλαμε- ιδανικά να είμαστε στην πραγματικότητα.
Η Δρ. Leella Magavi ως ψυχίατρος και διευθύντρια του site Community Psychiatry, έχει δει πρακτικά τις συνέπειες αυτές. «Παιδιά και ενήλικες όλων των ηλικιών με εμπιστεύτηκαν, λέγοντας ότι ντρέπονται να δημοσιεύσουν φωτογραφίες τους χωρίς τη χρήση φίλτρων», λέει ο Magavi. «Έχωσυναναστραφεί με πολλούς εφήβους, άνδρες και γυναίκες που ελκύονται στην ιδέα της πλαστικής χειρουργικής να μοιάζουν περισσότερο με τη φιλτραρισμένη εκδοχή τους».
Είτε όμως χρησιμοπούμε τα φίλτρα, είτε όχι, οι αντιδράσεις που λαμβάνουμε απο τους followers μας -πόσο μάλλον από ένα άτομο που μας ενδιαφέρει- μας δίνει ζωή και καθορίζει ψυχολογικά το πόσο όμορφες βλέπουμε τον εαυτό μας. Μάλιστα η Magavi τονίζει πως «Η παρακολούθηση ιστοριών ατόμων μπορεί να δημιουργήσει ψεύτικα, παροδικά συναισθήματα σύνδεσης, τα οποία δεν μπορούν επουδενί να αντικαταστήσουν τη ζωντανή συνομιλία με τους αγαπημένους τους. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να ενισχύσει σοβαρά και εξουθενωτικά τα συναισθήματα μοναξιάς».
Ας αξιολογήσουμε τις συνήθειές μας
Τα Social Media έχουν ενταχθεί απότομα και σχεδόν ολοκληρωτικά στη σημερινή κοινωνία. Αν και μπορούν να έχουν πολλά αρνητικά, σίγουρα έχουν και κάποια θετικά.
Το κλειδί για να μπορέσουμε να φέρουμε μια ισορροπία ανάμεσα στα social media και την πραγματική μας ζωή είναι να αρχίσουμε σιγά-σιγά να αντιλαμβανόμαστε τον αντίκτυπο που έχουν σε προσωπικό επίπεδο, λέει ο Δρ. Antonino. Μας συμβουλεύει συγκεκριμένα να ρωτήσουμε τον εαυτό μας τα παρακάτω:
- Πόσο σημαντικά είναι για εμάς τα Social Media, για την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων σε σχέση με παλαιότερα;
- Πόσο ικανοποιητικές, αξιόλογες ή και σημαντικές είναι οι αλληλεπιδράσεις που έχουμε μέσω των Social;
- Απο που αντλούμε όλο το χρόνο που αφιερώνουμε στα Social και πόσο διαφορετικά θα τον αξιοποιούσαμε αν δεν υπήρχαν;
Φτάνουμε λοιπόν αισίως στο συμπέρασμα πως τα Intagram Stories και οι αντιδράσεις θα είναι πάντα εκεί. Είναι στη δική μας ευχέρεια αν και πόσο θα τα χρησιμοποιήσουμε αλλά και πόση αξία θα τους δώσουμε σε σχέση με τη ζωή μας και τις ανασφάλειές μας. Το να πατάμε μικρούς κύκλους και να ρίχνουμε μια ματιά στη ζωή των άλλων μπορεί να είναι διασκεδαστικό, αλλά το να φροντίζουμε και για την πρόοδό μας στην πραγματική ζωή ίσως είναι κάπως σημαντικότερο.
